تعلیم و تعلم قرآن: توصیه به یادگیری- اهمیت تعلیم و تعلم- یادگیری برای دنیا- وظیفه متعلم- سختی یادگیری
حفظ کردن قرآن: سختی حفظ کردن- توصیه به فراموش نکردن- اهمیت حفظ- عواقب فراموشی
تعلیم و تعلم قرآن
توصیه به یادگیری
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: یَنْبَغِی لِلْمُؤْمِنِ أَنْ لَا یَمُوتَ حَتَّى یَتَعَلَّمَ الْقُرْآنَ أَوْ یَکُونَ فِی تَعْلِیمِهِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: براى مؤمن شایسته است که نمیرد تا قرآن را یاد گیرد یا در کار یاد گرفتنش باشد.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦٠٧، ح ٣- وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٦٧، ح ٧٦٣٩
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: تَعَلَّمُوا الْقُرْآنَ فَإِنَّهُ أَحْسَنُ الْحَدِیثِ وَ تَفَقَّهُوا فِیهِ فَإِنَّهُ رَبِیعُ الْقُلُوبِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: قرآن را بیاموزید که بهترین گفتار است و آن را خوب بفهمید که بهار دلهاست.
نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص ١٦٤، خطبه ١١٠- وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٦٧، ح ٧٦٤٢
قال علی علیه السلام: تَعَلَّمُوا الْقُرْآنَ فَإِنَّهُ رَبِیعُ الْقُلُوبِ وَ اسْتَشْفُوا بِنُورِهِ فَإِنَّهُ شِفَاءُ الصُّدُورِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: قرآن را بیاموزید، بدرستى که آن بهار دلهاست و شفا بجوئید به نور آن پس بدرستى که آن شفاى سینه‌هاست.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١١٢، ح ١٩٩١
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): علَیکُم بتَعَلُّمِ القرآنِ و کَثرَةِ تِلاوَتِهِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: بر شما باد آموختن قرآن و بسیارخواندن آن.
میزان الحکمه جلد ١٠ حدیث ١٦٤٦٣
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): من وصیّته لمعاذ بن جبل، لمّا بعثه الى الیمن: یَا مُعَاذُ عَلِّمْهُمْ کِتَابَ اللَّهِ وَ أَحْسِنْ أَدَبَهُمْ عَلَى الْأَخْلَاقِ الصَّالِحَة و… وَ الْفِقْهِ فِی الْقُرْآن.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله از سفارش او به معاذ بن جبل در هنگام فرستادن او به یمن فرمودند: اى معاذ! کتاب خدا را به مردم یمن تعلیم ده و آنان را با اخلاق شایسته ادب آموز و… و فهمیدن قرآن.
تحف العقول، ص ٢٥ (وصیته (ص) لمعاذ بن جبل لما بعثه إلى الیمن)
قَالَ أَمِیر الْمُؤْمِنِینَ (ع): أَنْصِتُوا إِلَى ذِکْرِ اللَّهِ فَإِنَّهُ أَحْسَنُ الْحَدِیثِ وَ اقْتَدُوا بِهُدَى نَبِیِّکُمْ فَإِنَّهُ أَفْضَلُ الْهُدَى وَ اسْتَنُّوا بِسُنَّتِهِ فَإِنَّهَا أَفْضَلُ السُّنَنِ وَ تَعَلَّمُوا کِتَابَ اللَّهِ وَ اسْتَضِیئُوا بِنُورِهِ فَإِنَّهُ أَشْفَى لِمَا فِی الصُّدُورِ وَ اسْمَعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: گوش کنید به ذکر خدا که آن بهترین گفتار است و پیروی کنید از هدایت پیامبرتان که آن برترین هدایت است و به سنت و روش او عمل کنید که آن بهترین روشهاست و بیاموزید کتاب خدا را و طلب نور کنید از نورش پس همانا آن شفا می‌دهد آنچه را که در قلبهاست و به آن گوش کنید و خاموش بمانید شاید مورد رحمت قرار گیرید.
أعلام الدین فی صفات المؤمنین، ص ١٠٠
عَنِ النَّبِیِّ (ص) قَالَ: أَنَّ هَذَا الْقُرْآنَ مَأْدُبَةُ اللَّهِ فَتَعَلَّمُوا مَأْدُبَتَهُ مَا اسْتَطَعْتُمْ إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ حَبْلُ اللَّهِ وَ هُوَ النُّورُ الْبَیِّنُ وَ الشِّفَاءُ النَّافِعُ عِصْمَةٌ لِمَنْ تَمَسَّکَ بِهِ وَ نَجَاةٌ لِمَنْ تَبِعَهُ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: این قرآن سفره ضیافت خداست، پس تا می‌توانید از سفره ضیافت او فراگیرید. همانا این قرآن ریسمان الهی و نور بیان کننده و شفاء نافع است عصمتی است برای کسی که به آن چنگ زند و نجات است برای کسی که از آن تبعیت کند.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٦٨، ح ٧٦٤٨
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): تَعَلَّمُوا الْقُرْآنَ بِعَرَبِیَّتِهِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: قرآن را به عربی (به همان شکل که نازل شده) یاد بگیرید.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢٢٠، ح ٧٧٧٩
اهمیت تعلیم و تعلم
عَنْ عَلِیٍّ (ع) أَنَّ النَّبِیَّ (ص) قَالَ: خِیَارُکُمْ مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ وَ عَلَّمَهُ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: بهترین شما کسانی هستند که قرآن را یاد می‌گیرند و به دیگران یاد میدهند.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٦٧، ح ٧٦٤١
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): یا مُعاذُ، إن أرَدتَ عَیشَ السُّعَداءِ و مِیتَةَ الشُّهَداءِ و النَّجاةَ یَومَ الحَشرِ و الأمنَ یَومَ الخَوفِ و النُّورَ یَومَ الظُّلُماتِ و الظِّلَّ یَومَ الحَرورِ و الرِّیَّ یَومَ العَطَشِ و الوَزنَ یَومَ الخِفَّةِ و الهُدى یَومَ الضَّلالَةِ فَادرُسِ القرآنَ؛ فإنّهُ ذِکرُ الرَّحمنِ و حِرزٌ مِن الشَّیطانِ و رُجحانٌ فی المیزانِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: اى معاذ! اگر زندگى سعادتمندان را مى‌خواهى و مُردن شهیدان را و نجات در روز محشر را و امنیت در روز ترس را و روشنایى در روز تاریکی‌ها را و سایه در روز سوزان را و سیرابى در روز تشنگى را و سنگینى در روز سبکى (ترازوى اعمال) را و هدایت در روز گمراهى را، پس قرآن را نیک بیاموز؛ زیرا که آن یاد خداوند رحمان است و نگهدارنده از شیطان و مایه سنگینى ترازوى اعمال.
میزان الحکمه جلد ١٠ حدیث ١٦٤٥٦
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): ألا مَن تَعَلَّمَ القرآنَ و عَلَّمَهُ و عَمِلَ بما فیهِ فأنا لَهُ سائقٌ إلَى الجَنّةِ و دَلیلٌ إلَى الجنّةِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: بـدانید که هر که قرآن را بیاموزد و به دیگران آموزش دهد و به آنچه در آن است عمل کند، من جلودار و راهنمای او به سوی بهشت هستم.
میزان الحکمه جلد ١٠ حدیث ١٦٤٦٨
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ یُرِیدُ بِهِ رِیَاءً وَ سُمْعَةً لِیُمَارِیَ بِهِ السُّفَهَاءَ وَ یُبَاهِیَ بِهِ الْعُلَمَاءَ وَ یَطْلُبَ بِهِ الدُّنْیَا بَدَّدَ اللَّهُ عِظَامَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ لَمْ یَکُنْ فِی النَّارِ أَشَدُّ عَذَاباً مِنْهُ وَ لَیْسَ نَوْعٌ مِنْ أَنْوَاعِ الْعَذَابِ إِلَّا سَیُعَذَّبُ بِهِ مِنْ شِدَّةِ غَضَبِ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ سَخَطِهِ
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: کسی که قرآن بیاموزد و قصد او ریا و رساندن به گوش دیگران باشد تا به واسطه آن میان جاهلان خودنمایی کند و یا به عالمان مباهات نماید و دنیا را به دست آورد، خداوند استخوانهایش را روز قیامت پراکنده کند و در آتش عذابی سخت‌تر از آن نباشد و هیچ نوع از عذاب نباشد مگر آنکه به آن معذب شود از شدت غضب و خشم شدید خدا به او.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٨٣، ح ٧٦٨٣
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ وَ تَوَاضَعَ فِی الْعِلْمِ وَ عَلَّمَ عِبَادَ اللَّهِ وَ هُوَ یُرِیدُ مَا عِنْدَ اللَّهِ لَمْ یَکُنْ فِی الْجَنَّةِ أَعْظَمُ ثَوَاباً مِنْهُ وَ لَا أَعْظَمُ مَنْزِلَةً مِنْهُ وَ لَمْ یَکُنْ فِی الْجَنَّةِ مَنْزِلٌ وَ لَا دَرَجَةٌ رَفِیعَةٌ وَ لَا نَفِیسَةٌ إِلَّا وَ کَانَ لَهُ فِیهَا أَوْفَرُ النَّصِیبِ وَ أَشْرَفُ الْمَنَازِلِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: کسی که قرآن بیاموزد و در علم تواضع کند و تعلیم بندگان خدا دهد و از خداوند اجر طلبد، در بهشت کسى ثوابش بزرگتر از او نیست و منزلى از منزل او بالاتر نیست و هیچ منزل رفیع و درجه بلند نفیس در بهشت نیست مگر آنکه او بزرگتر و بیشتر از آن نصیب و شریف‌تر از آن منزل را دارد.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٨٣، ح ٧٦٨٣
عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الْجَوَادِ (ع) قَالَ: مَا اسْتَوَى رَجُلَانِ فِی حَسَبٍ وَ دِینٍ قَطُّ إِلَّا کَانَ أَفْضَلُهُمَا عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ آدَبَهُمَا. قَالَ قُلْتُ قَدْ عَلِمْتُ فَضْلَهُ عِنْدَ النَّاسِ فِی النَّادِی وَ الْمَجْلِسِ فَمَا فَضْلُهُ عِنْدَ اللَّهِ؟ قَالَ: بِقِرَاءَةِ الْقُرْآنِ کَمَا أُنْزِلَ وَ دُعَائِهِ مِنْ حَیْثُ لَا یَلْحَنُ وَ ذَلِکَ الدُّعَاءُ الْمَلْحُونُ لَا یَصْعَدُ إِلَى اللَّهِ.
امام جواد علیه السّلام فرمودند: مساوی نیستند دو نفر از این جهت که فقط در حسب و دینداری برابر باشند مگر آنکه در ادبیات بالاتر باشد، در نزد خدا بهتر از دیگرى است. راوى گوید گفتم: فدایت شوم! برترى (ادیب) را در نزد مردم، در مجالس و محافلشان فهمیدم اما فضیلت او در نزد خدا براى چیست؟ امام فرمودند: برترى او در نزد خدا به خاطر قرائت قرآن به همان شکل که نازل شده و بهخاطر دعایی که اشتباه در آن نباشد زیرا دعاى اشتباه به طرف خداى عزوجل بالا نمی‌رود.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢٢٠، ح ٧٧٨١
عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (ع) قَالَ: جَاءَتِ امْرَأَةٌ إِلَى النَّبِیِّ (ص) فَقَالَتْ زَوِّجْنِی. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) مَنْ لِهَذِهِ فَقَامَ رَجُلٌ فَقَالَ أَنَا یَا رَسُولَ اللَّهِ ص- زَوِّجْنِیهَا. فَقَالَ مَا تُعْطِیهَا فَقَالَ مَا لِی شَیْءٌ؟ قَالَ لَا فَأَعَادَتْ فَأَعَادَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) الْکَلَامَ فَلَمْ یَقُمْ أَحَدٌ غَیْرُ الرَّجُلِ ثُمَّ أَعَادَتْ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) فِی الْمَرَّةِ الثَّالِثَةِ أَ تُحْسِنُ مِنَ الْقُرْآنِ شَیْئاً قَالَ نَعَمْ قَالَ قَدْ زَوَّجْتُکَهَا عَلَى مَا تُحْسِنُ مِنَ الْقُرْآنِ فَعَلِّمْهَا إِیَّاهُ.
امام باقر علیه السّلام فرمودند: زنی نزد بیامبر خدا (صلى الله علیه و آله) آمد و به او گفت: مرا شوهری بده؟ پیامبر (ص) فرمودند: چه کسی حاضر است با این زن ازدواج کند؟ مردی برخاست و گفت: من هستم یا رسول الله. پیامبر (ص) به او گفت: به او (به عنوان مهریه) چه می‌دهی؟ مرد گفت: چیزی ندارم. زن خواسته خود را تکرار کرد. پیامبر (ص) هم سخن خود را تکرار کرد اما کسی جز آن مرد برنخاست. زن (برای بار سوم) خواسته‌اش را تکرار کرد؛ پیامبر (ص) به آن مرد گفت: آیا چیزی از قرآن می‌دانی؟ مرد گفت: آری. پیامبر (ص) به آن مرد گفت: تو را بر آنچه که از قرآن می‌دانی با او ازدواج می‌دهم، پس به او (قرآن) بیاموز.
وسائل الشیعة، ج ٢١، ص ٢٤٢، ح ٢٦٩٩٧
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): مَنْ عَلَّمَ وَلَدَهُ الْقُرْآنَ فَکَأَنَّمَا حَجَّ الْبَیْتَ عَشَرَةَ آلَافِ حَجَّةٍ وَ اعْتَمَرَ عَشَرَةَ آلَافِ عُمْرَةٍ وَ أَعْتَقَ عَشَرَةَ آلَافِ رَقَبَةٍ مِنْ وُلْدِ إِسْمَاعِیلَ وَ غَزَا عَشَرَةَ آلَافِ غَزْوَةٍ وَ أَطْعَمَ عَشَرَةَ آلَافِ مِسْکِینٍ مُسْلِمٍ جَائِعٍ وَ کَأَنَّمَا کَسَا عَشَرَةَ آلَافِ عَارٍ مُسْلِمٍ وَ یُکْتَبُ لَهُ بِکُلِّ حَرْفٍ عَشْرُ حَسَنَاتٍ وَ یَمْحُو اللَّهُ عَنْهُ عَشْرَ سَیِّئَاتٍ وَ یَکُونُ مَعَهُ فِی قَبْرِهِ حَتَّى یُبْعَثَ وَ یَثْقُلُ مِیزَانُهُ وَ یُجَاوَزُ بِهِ عَلَى الصِّرَاطِ کَالْبَرْقِ الْخَاطِفِ وَ لَمْ یُفَارِقْهُ الْقُرْآنُ حَتَّى یَنْزِلَ بِهِ مِنَ الْکَرَامَةِ أَفْضَلَ مَا یَتَمَنَّى.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: هر که به فرزند خود قرآن بیاموزد مثل آن است که ده هزار حجّ و ده هزار عمره گذارده و ده هزار بنده از فرزندان اسماعیل پیغمبر (علیه السّلام) را آزاد کرده و ده هزار جهاد انجام داده باشد و ده هزار مسلمان گرسنه را سیر کرده باشد و ده هزار مسلمان برهنه را پوشانده باشد و به ازای هر حرفى ده حسنه نوشته می‌شود و ده گناه او از بین می‌رود و (قرآن) با او خواهد بود در قبرش تا در قیامت مبعوث شود و ترازوی عملش سنگین خواهد بود و چون برق جهنده از صراط عبورش خواهند داد و قرآن از او جدا نمی‌شود تا اینکه به کرامتى برتر از آنچه می‌خواسته برسد.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٤، ص ٢٤٧، ح ٤٦١٤
یادگیری برای دنیا
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): مَن تَعَلَّمَ القرآنَ للدنیا و زینَتِها حَرَّمَ اللّه ُعلَیهِ الجَنّةَ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: هر کس قرآن را برای دنیا و زیور آن فرا گیرد خداوند بهشت را بر او حرام گرداند.
بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج ٧٤، ص ١٠٠، ح ١
وظیفه متعلم
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): مَن عَلَّمَ عَبدا آیَةً مِن کتابِ اللّه ِ فهُو مَولاهُ، لا یَنبَغی لَهُ أن یَخذُلَهُ و لا یَستَأثِرَ علَیهِ، فإن هُو فَعَلَهُ قَصَمَ عُروَةً مِن عُرَى الإسلامِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: هر که آیه‌ای از کتاب خدا به بنده‌ای بیاموزد مولای اوست و شایسته نیست که آن بنده او را تنها و بی‌یـاور گذارد و خود را بر او ترجیح دهد، اگر چنین کند، حلقه‌ای از حلقه‌های اسلام را پاره کرده است.
میزان الحکمه جلد ١٠ حدیث ١٦٤٦٦
سختی یادگیری
عَنِ الصَّبَّاحِ بْنِ سَیَابَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) یَقُولُ: مَنْ شُدِّدَ عَلَیْهِ فِی الْقُرْآنِ کَانَ لَهُ أَجْرَانِ وَ مَنْ یُسِّرَ عَلَیْهِ کَانَ مَعَ الْأَوَّلِینَ.
صباح بن سیابه گوید، شنیدم از امام صادق علیه السّلام که می‌فرمود: کسى که به سختى قرآن را یاد بگیرد دو اجر دارد و آن که به آسانى یاد گیرد با اولین است.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦٠٦، ح ٢- وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٧٦، ح ٧٦٦٩
حفظ کردن قرآن
سختی حفظ کردن
أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) یَقُولُ: إِنَّ الَّذِی یُعَالِجُ الْقُرْآنَ لِیَحْفَظَهُ بِمَشَقَّةٍ مِنْهُ وَ قِلَّةِ حِفْظٍ لَهُ أَجْرَانِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: کسى که مىکوشد تا قرآن را با زحمت بسیار و کمی حافظه حفظ کند دو پاداش دارد.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦٠٦، ح ١- وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٧٦، ح ٧٦٦٨
اهمیت حفظ
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: الْحَافِظُ لِلْقُرْآنِ الْعَامِلُ بِهِ مَعَ السَّفَرَةِ الْکِرَامِ الْبَرَرَةِ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: حافظ قرآن و عملکننده به آن، همنشین با فرشتگان کرام و شایسته حضرت حق مىشود. (شاید منظور از حافظ قرآن حفظ کننده شئون قرآن باشد و برپا کننده قرآن در وجود خود باشد.)
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦٠٣، ح ٢-وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٧٦، ح ٧٦٦٧
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): مَن أعطاهُ اللّه ُحِفظَ کتابِهِ فَظَنَّ أنَّ أحَدا اُعطیَ أفضَلَ مِمّا اُعطیَ فقد غَمَطَ أفضَلَ النِّعمَةِ
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: هر که خدا نعمت حفظ کتاب خود را به او عطا کند و آن کس گمان کند کـه بـه دیگران نعمتی بزرگتر از این نعمت داده شده، بی‌گمان نسبت به بزرگ‌ترین نعمت تحقیر و ناسپاسی روا داشته است.
میزان الحکمه جلد ١٠ حدیث ١٦٤٧٢
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): عَدَدُ دَرَجِ الْجَنَّةِ عَدَدُ آیِ الْقُرْآنِ فَإِذَا دَخَلَ صَاحِبُ الْقُرْآنِ الْجَنَّةَ قِیلَ لَهُ اقْرَأْ وَ ارْقَ لِکُلِّ آیَةٍ دَرَجَةٌ فَلَا تَکُونُ فَوْقَ حَافِظِ الْقُرْآنِ دَرَجَةٌ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: شماره درجات بهشت به اندازه شمارههاى آیات قرآن است. پس چون یکى از اهل قرآن وارد بهشت شود، به او گفته مىشود: بخوان و بالا بیا، براى هر آیه یک درجه؛ پس بالاتر از جایگاه حافظ قرآن درجهاى نیست.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٤، ص ٢٣١، ح ٤٥٦٧
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ حَتَّى یَسْتَظْهِرَهُ وَ یَحْفَظَهُ أَدْخَلَهُ اللَّهُ الْجَنَّةَ وَ شَفَّعَهُ فِی عَشَرَةٍ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ کُلُّهُمْ قَدْ وَجَبَتْ لَهُمُ النَّارُ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: هر که قرآن را چنان بخواند که آن را به خاطر بسپارد و از یاد نبرد خداوند او را وارد بهشت کند و در مورد ده نفر از خانواده‌اش که در اثر گناهان آتش بر همه آنان لازم شده است او را شفیع آنان گرداند.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٦٩، ح ٧٦٤٩
توصیه به فراموش نکردن
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): مَثَلُ القرآنِ إذا عاهَدَ علَیهِ صاحِبُهُ فَقَرَأهُ باللیلِ و النهارِ کَمَثَلِ رجُلٍ لَهُ إبِلٌ فإن عَقَلَها حَفِظَها و إن أطلَقَ عِقالَها ذَهَبَت، فکذلکَ القرآنُ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: حکایت قرآن، هر گاه که حافظ آن شب و روز قرآن را بخواند و بدین وسیله آن را (در ذهن خود) نـگـهدارد حکایت مردی است که شتری دارد، اگر زانوی آن را ببندد نگهش می‌دارد و اگر زانوبندش را باز کند شتر می‌رود؛ قرآن نیز چنین است.
میزان الحکمه جلد ١٠ حدیث ١٦٤٨٠
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): بِئسَما لأِحدِکُم أن یَقولَ نَسِیتُ آیَةً کَیتَ و کَیتَ، بَل هو نُسِّیَ. استَذکِرُوا القرآنَ، فوالذی نَفسی بیَدِهِ لَهُو أشَدُّ تَفَصِّیا مِن صُدورِ الرِّجالِ مِن النَّعَمِ مِن عُقُلِها.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: خـوب نـیـست که فردی از شما بگوید فلان و بهمان آیه را از یاد بردم، (چنین نیست) بلکه از یادش برده شده است. قرآن را (در ذهن خود مرور و) یاد آوری کنید، زیرا سوگند به آن که جانم در دست اوست قرآن ازسینه های مردان زودتر می‌رهد تا شتر از زانوبندش.
میزان الحکمه جلد ١٠ حدیث ١٦٤٧٩
عواقب فراموشی
عَنْ یَعْقُوبَ الْأَحْمَرِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) إِنَّ عَلَیَّ دَیْناً کَثِیراً وَ قَدْ دَخَلَنِی مَا کَانَ الْقُرْآنُ یَتَفَلَّتُ مِنِّی فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع): الْقُرْآنَ الْقُرْآنَ إِنَّ الْآیَةَ مِنَ الْقُرْآنِ وَ السُّورَةَ لَتَجِیءُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ حَتَّى تَصْعَدَ أَلْفَ دَرَجَةٍ یَعْنِی فِی الْجَنَّةِ فَتَقُولُ لَوْ حَفِظْتَنِی لَبَلَغْتُ بِکَ هَاهُنَا.
یعقوب احمر گوید به امام صادق علیه السّلام عرض کردم: من بدهکارى زیادى دارم و به اندازهاى در ناراحتى و اندوهم که قرآن از ذهنم رفته است؟ ایشان فرمودند: قرآن، قرآن؛ همانا یک آیه از قرآن و یک سوره از آن روز قیامت بیاید تا هزار درجه بالا رود- یعنى در بهشت- پس گوید: اگر مرا نگهداشته بودى و حفظ می‌کردى تو را به این مقام می‌رسانیدم.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦٠٨، ح ٣- وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٩٤، ح ٧٧١٠
عَنْ سَعِیدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَعْرَجِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) عَنِ الرَّجُلِ یَقْرَأُ الْقُرْآنَ ثُمَّ یَنْسَاهُ ثُمَّ یَقْرَأُهُ ثُمَّ یَنْسَاهُ أَ عَلَیْهِ فِیهِ حَرَجٌ فَقَالَ لَا.
سعید بن عبد اللَّه اعرج گوید: از حضرت صادق علیه السّلام پرسیدم از مردى که قرآن را می‌خواند سپس فراموش کند و باز می‌خواند و فراموش میکند آیا بر او گناهى هست؟ فرمود: نه.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦٣٣، ح ٢٤- وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٩٥، ح ٧٧١٣
عَنْ یَعْقُوبَ الْأَحْمَرِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنِّی کُنْتُ قَرَأْتُ الْقُرْآنَ فَفَلَتَ مِنِّی فَادْعُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یُعَلِّمَنِیهِ قَالَ فَکَأَنَّهُ فَزِعَ لِذَلِکَ فَقَالَ عَلَّمَکَ اللَّهُ هُوَ وَ إِیَّانَا جَمِیعاً قَالَ وَ نَحْنُ نَحْوٌ مِنْ عَشَرَةٍ ثُمَّ قَالَ السُّورَةُ تَکُونُ مَعَ الرَّجُلِ قَدْ قَرَأَهَا ثُمَّ تَرَکَهَا فَتَأْتِیهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِی أَحْسَنِ صُورَةٍ وَ تُسَلِّمُ عَلَیْهِ فَیَقُولُ مَنْ أَنْتِ فَتَقُولُ أَنَا سُورَةُ کَذَا وَ کَذَا فَلَوْ أَنَّکَ تَمَسَّکْتَ بِی وَ أَخَذْتَ بِی لَأَنْزَلْتُکَ هَذِهِ الدَّرَجَةَ فَعَلَیْکُمْ بِالْقُرْآنِ.
یعقوب احمر گوید به امام صادق علیه السلام عرض کردم: فدایت شوم من قرآن را خواندهام ولى از ذهنم رفته است دعا کنید که خداوند آن را به من بیاموزد. گوید: آن حضرت از این مطلب که من خدمتش عرض کردم ناراحت شد و فرمود: خداوند آن را به تو و ما همگى یاد دهد. -گوید: ما نزدیک ده نفر بودیم- سپس فرمود: سورهاى که مردى می‌خواند با اوست تا زمانی که آن را رها کند، پس روز قیامت در زیباترین صورت نزدش آید و بر او سلام کند آن مرد گوید: تو کیستى؟ گوید: من فلان سورهام و اگر تو به من چسبیده بودى و نگاهم داشته بودى تو را در این درجه فرود مىآوردم. پس بر شما باد به قرآن.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦٠٧، ح ١
قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع): مَنْ نَسِیَ سُورَةً مِنَ الْقُرْآنِ مُثِّلَتْ لَهُ فِی صُورَةٍ حَسَنَةٍ وَ دَرَجَةٍ رَفِیعَةٍ فِی الْجَنَّةِ فَإِذَا رَآهَا قَالَ مَا أَنْتِ مَا أَحْسَنَکِ لَیْتَکِ لِی فَیَقُولُ أَ مَا تَعْرِفُنِی أَنَا سُورَةُ کَذَا وَ کَذَا وَ لَوْ لَمْ تَنْسَنِی رَفَعْتُکَ إِلَى هَذَا.
حضرت صادق علیه السلام فرمود: هر که سورهاى از قرآن را فراموش کند آن سوره در بهشت بصورتى زیبا و مقامى بلند در برابرش نمودار گردد و چون او را ببیند گوید: تو کیستى؟ وه که چه اندازه زیبائى کاش تو برای من بودى؟ گوید: آیا مرا نشناسى؟ من فلان سورهام و اگر تو مرا فراموش نکرده بودى به این درجه تو را می‌رساندم؟
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦٠٧، ح ٢- وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٩٣، ح ٧٧٠٩
