تمام موضوعاتی که در مورد خویشاوندان مطرح شد در مورد پدر بزرگ و مادر بزرگ نیز هست. علاوه بر این با توجه به اینکه وجود افراد، با یک واسطه از وجود آنها سرچشمه گرفته است آنها مانند پدر و مادر حق زیادی بر انسان دارند. بنابراین از نظر حق و حقوق به پدر و مادر نزدیک‌ترند. یعنی تمام حقوقی که پدر و مادر بر فرزند دارند پدر بزرگ و مادر بزرگ نیز همان حقوق را دارند اما حقوق پدر و مادر مقدم بر پدر بزرگ و مادر بزرگ است.
علاوه بر جایگاه پدری و مادری آنها، سالخورده بودنشان حق دیگری است که به عهده انسان است. دین اسلام به افراد سالخورده به خاطر سنشان احترام زیادی قائل شده است. رسول خدا (ص) می‌فرمایند: «هر که فضیلت و مقام یک بزرگ را به خاطر سن و سالش بشناسد و او را مورد احترام قرار دهد خدای متعال او را از هراس و نگرانی روز قیامت ایمن میدارد.»[1]
پیامبر خدا (ص) می‌فرمایند: «یکی از روش‌های تکریم و تعظیم ذات اقدس الهی احترام و تجلیل سالخوردگان مسلمان است.»[2] ایشان می‌فرمایند: «سه نفر را هیچ فردی تحقیر نمی‌کند جز منافقی که نفاقش بر همگان آشکار باشد، کسی که موی خود را در اسلام سپید کرده است. آموزگار و معلّم خیر و نیکی و پیشوای عادل.»[3] امام علی (ع) می‌فرمایند: «با کودکان خانوادهات مهربان باش و بزرگان خانوادهات را احترام گذار.»[4]
از طرف دیگر پدر بزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها بزرگ خاندان هستند و معمولاً مانند محور و ریشسفید خاندان عمل کرده و بسیاری از مشکلات با حضور و پا در میانی آنها حل شده و بسیاری از ارتباطات میان خاندان به واسطه آنها برقرار و پایدار می‌ماند. رسول خدا (ص) می‌فرمایند: «پیرمرد در میان خانوادهاش، همچون یک پیامبر در میان امتش است.»[5] ایشان می‌فرمایند: «برکت همراه بزرگ‌ترهای شماست.»[6]
یکی از مهمترین اموری که در ارتباط با پدر بزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها است این است که ارتباط نزدیک با آنها باعث اصالت خانوادگی و انتقال فرهنگ و تجربه به آیندگان میشود. با توجه به اینکه گذشتگان برای به دست آوردن تجربه و روش صحیح زندگی تلاش کرده‌اند و تجربیات بسیاری را با از دست دادن عمر به دست آورده‌اند اگر بین نوه‌ها و پدر و مادر بزرگ‌ها ارتباط نزدیکی برقرار باشد از آنجا که محبتی میان آنها وجود دارد و موفقیت آنها باعث موفقیت تمام خانواده است، بزرگترها بهترین تجربیات خود را در اختیار فرزندان قرار داده و تلاش می‌کنند فرزندان خانواده در بهترین وضعیت قرار گیرند.
اصالت خانوادگی یعنی گرایش داشتن فرد به اصل و نسب خود؛ به این ترتیب که به پدران و مادران خود اهمیت داده و به روش آنها احترام بگذارد. نتیجه این اتفاق این است که خانواده‌ای مستحکم داشته و خانواده‌دار خواهند بود. در این صورت والدین و پدر و مادر بزرگ‌ها آنچه می‌دانند و در توان دارند در اختیار فرزند و نوه خود قرار خواهند داد.
بنابراین چنانچه فرزندانی بخواهند در زندگی خود موفقیت کسب کنند و موفقیت‌ها را با هزینه و زحمت کمتری به دست آورند باید به بزرگ‌ترهای خود مخصوصاً پدر و مادر و پدر بزرگ‌ها و مادر بزرگ‌های خود احترام گذاشته و آنها را بزرگ شمارند و با ارتباط نزدیکی که با آنها برقرار می‌کنند از خلاصه و چکیده یک عمر زندگی آنها بهره برده و در جهت رشد و تعالی خود استفاده کنند.
در موضوع «بزرگترها و سالمندان» در بخشی مستقل در ادامه همین فصل مطالبی بیان میشود. با توجه به احادیث بیان شدن در آن بخش و دقت در جایگاه پدر بزرگ و مادر بزرگ که در اینجا بیان شد، به آنها باید توجه خاصی کرده و از همراهی کردن آنها و استفاده از تجربه آنها به رشد مادی و معنوی رسید.
پانوشت:
[1] – الکافی (ط-الاسلامیه)، جلد 2، صفحه 658، حدیث 2
[2] – الکافی (ط-الاسلامیه)، جلد 2، صفحه 165، حدیث 1
[3] – میزان الحکمه، جلد 8، حدیث 13896
[4] – میزان الحکمه، جلد 4، حدیث 6977
[5] – بحارالأنوار (ط- بیروت)، جلد 72، صفحه 137، حدیث 4
[6] – بحارالأنوار (ط- بیروت)، جلد 72، صفحه 137، حدیث 4
