موضوعات
آداب قرائت: گوش دادن- پاکی و طهارت- استعاذه- حالت قرائت- گوش دادن- منع از قرائت
روش قرائت: آرامش- از رو خواندن- عربی- صوت- توجه به معانی- ختم قرآن
قاری قرآن: اهمیت قاری- انواع قاریان- قاری اهل دنیا
آداب قرائت:
گوش دادن
وَ إِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ.
هنگامى که قرآن خوانده شود گوش فرا دهید و خاموش باشید؛ شاید مورد رحمت (خدا) قرار گیرید.
سوره اعراف، آیه ٢٠٤
پاکی و طهارت
إِنَّهُ لَقُرْآنٌ کَرِیمٌ (٧٧) فِی کِتابٍ مَکْنُونٍ (٧٨) لایَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ (٧٩) تَنْزِیلٌ مِنْ رَبِّ الْعالَمِینَ (٨٠)
که آن، قرآن پر ارزشى است،(٧٧) که در کتاب محفوظى جاى دارد، (٧٨) و جز پاکان نمى توانند به آن دست زنند (و دست یابند). (٧٩) آن از سوى پروردگار جهانیان نازل شده؛ (٨٠)
سوره واقعه، آیه ٨٠
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص):نَظِّفُوا طَرِیقَ الْقُرْآنِ. قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا طَرِیقُ الْقُرْآنِ قَالَ: أَفْوَاهُکُمْ قِیلَ بِمَا ذَا قَالَ بِالسِّوَاکِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: راه قرآن را پاکیزه سازید. گفته شد اى رسول خدا (ص) راه قرآن چیست؟ فرمودند: دهان‌هاى شما. پرسیدند: به چه پاکیزه کنیم؟ فرمودند: به مسواک زدن.
وسائل الشیعة، ج ٢، ص ٢٢، ح ١٣٦٦
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): إنّ أفواهَکُم طُرُقُ القرآنِ، فَطَیِّبُوها بالسِّواکِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: همانا دهانهای شما گذرگاههای قرآن است پس آنها را با مسواک زدن، خوشبو کنید.
میزان الحکمه جلد ١٠ حدیث ١٦٥٢٦
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: لَا یَقْرَأُ الْعَبْدُ الْقُرْآنَ إِذَا کَانَ عَلَى غَیْرِ طَهُورٍ حَتَّى یَتَطَهَّرَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: کسى که پاک نیست تا پاک نشده قرآن نخواند.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٩٦، ح ٧٧١٧
عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) عَمَّنْ قَرَأَ فِی الْمُصْحَفِ وَ هُوَ عَلَى غَیْرِ وُضُوءٍ قَالَ لَا بَأْسَ وَ لَا یَمَسَّ الْکِتَابَ.
ابی بصیر می‌گوید از امام صادق علیه السّلام سوال کردم از قرائت قرآن در حالت غیر وضو فرمودند اشکالی ندارد ولی نوشته ها را لمس نکند.
وسائل الشیعة، ج ١، ص ٣٨٣، ح ١٠١٢
کَانَ إِسْمَاعِیلُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عِنْدَهُ فَقَالَ: یَا بُنَیَّ اقْرَأِ الْمُصْحَفَ- فَقَالَ إِنِّی لَسْتُ عَلَى وُضُوءٍ فَقَالَ لَا تَمَسَّ الْکِتَابَةَ وَ مَسَّ الْوَرَقَ فَاقْرَأْهُ.
امام صادق علیه السّلام به فرزندش اسماعیل فرمودند: ای فرزند قرآن بخوان. پس [اسماعیل] گفت وضو ندارم. پس [امام] فرمود نوشته ها را لمس نکن و ورق را لمس کن پس قرآن بخوان.
وسائل الشیعة، ج ١، ص ٣٨٣، ح ١٠١٣
قال مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْبَاقِرِ (ع): فِی قَوْلِهِ لا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ (الواقعة ٥٦- ٧٩) قَالَ مِنَ الْأَحْدَاثِ وَ الْجَنَابَاتِ وَ قَالَ لَا یَجُوزُ لِلْجُنُبِ وَ الْحَائِضِ وَ الْمُحْدِثِ مَسُّ الْمُصْحَفِ.
امام باقر علیه السّلام در گفتار خداوند «لمس نمی‌کند آن را مگر پاکیزگان» (الواقعة ٥٦- ٧٩) فرمودند: از ناپاکی‌ها و جنب‌ها و فرمودند جایز نیست برای جنب و حائض و محدث (کسی که وضویش باطل شده) که لمس کند نوشته قرآن را.
وسائل الشیعة، ج ١، ص ٣٨٥، ح ١٠١٦
عَنْ أَبِی الْحَسَنِ (ع) قَالَ: الْمُصْحَفُ لَا تَمَسَّهُ عَلَى غَیْرِ طُهْرٍ وَ لَا جُنُباً وَ لَا تَمَسَّ خَیْطَهُ وَ لَا تُعَلِّقْهُ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى یَقُولُ لا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ.(الواقعة ٥٦- ٧٩)
امام هادی علیه السّلام فرمودند: صفحات قرآن را در غیر طهارت لمس نکن و نه در حال جنب و نخی که به آن وصل است لمس نکن و آن را به خود نبند همانا خداوند می‌فرماید آن را لمس نمی‌کنند مگر طاهران. (این حدیث حمل بر کراهت می‌شود.)
وسائل الشیعة، ج ١، ص ٣٨٤، ح ١٠١٤
عن عبدالله بن رَواحة: نَهانا رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله أن یَقرَأَ أحَدُنا القرآنَ و هُو جُنُبٌ.
عـبـداللّه بـن رواحه گوید: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله ما را نهی فرمودند از این که فردی از ما در حال جنابت قرآن بخواند.
میزان الحکمه جلد ١٠ حدیث ١٦٥٤٨
استعاذه
قَالَ الصَّادِقُ (ع): أَغْلِقُوا أَبْوَابَ الْمَعْصِیَةِ بِالاسْتِعَاذَةِ وَ افْتَحُوا أَبْوَابَ الطَّاعَةِ بِالتَّسْمِیَةِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: درهای معصیت را با استعاذه (گفتن جمله اعوذ باللّه من الشیطان الرجیم) ببندید و درهای طاعت را با تسمیه (گفتن جمله بسم اللّه الرحمن الرحیم) بگشایید.
بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج ٨٩، ص ٢١٦، ح ۲۴
عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ التَّعَوُّذِ مِنَ الشَّیْطَانِ عِنْدَ کُلِّ سُورَةٍ نَفْتَحُهَا قَالَ نَعَمْ فَتَعَوَّذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ وَ ذَکَرَ أَنَّ الرَّجِیمَ أَخْبَثُ الشَّیَاطِین.
امام صادق علیه السّلام در پـاسـخ بـه سـؤال از اسـتـعـاذه در هنگام شروع هرسوره فرمودند: آری، از شیطان رجیم که پلیدترین شیاطین است به خدا پناه ببر.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٤، ص ٢٦٤، ح ٤٦٥٦
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ التَّعَوُّذِ مِنَ الشَّیْطَانِ عِنْدَ کُلِّ سُورَةٍ نَفْتَتِحُهَا قَالَ نَعَمْ فَتَعَوَّذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ.
امام صادق علیه السّلام در پـاسـخ بـه سـؤال از اسـتـعـاذه در هنگام شروع هرسوره فرمودند: آری، از شیطان رجیم به خدا پناه ببر.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٩٧، ح ٧٧٢٠
الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ الْعَسْکَرِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ قَالَ: أَمَّا قَوْلُهُ الَّذِی نَدَبَکَ اللَّهُ إِلَیْهِ وَ أَمَرَکَ بِهِ عِنْدَ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ- أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ- فَإِنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (ع) قَالَ: إِنَّ قَوْلَهُ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَیْ أَمْتَنِعُ بِاللَّهِ إِلَى أَنْ قَالَ وَ الِاسْتِعَاذَةُ هِیَ مَا قَدْ أَمَرَ اللَّهُ بِهِ عِبَادَهُ عِنْدَ قِرَاءَتِهِمُ الْقُرْآنَ- بِقَوْلِهِ فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ- فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ- وَ مَنْ تَأَدَّبَ بِأَدَبِ اللَّهِ أَدَّاهُ إِلَى الْفَلَاحِ الدَّائِمِ ثُمَّ ذَکَرَ حَدِیثاً طَوِیلًا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص- یَقُولُ فِیهِ إِنْ أَرَدْتَ أَنْ لَا یُصِیبَکَ شَرُّهُمْ وَ لَا یَبْدَأَکَ مَکْرُوهُهُمْ فَقُلْ إِذَا أَصْبَحْتَ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ- فَإِنَّ اللَّهَ یُعِیذُکَ مِنْ شَرِّهِمْ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: همانا گفتار خداوند که می‌فرماید «اعوذ بالله» یعنی پناه می‌برم به خدا به آنچه که گفته و طلب پناهندگی، آن چیزی است که خداوند امر کرده به آن به بندگانش هنگام قرائت قرآن به گفتارش که می‌فرماید «پس هنگامی که قرآن قرائت کردی پس پناه ببر به خدا از شیطان رجیم» و کسی که ادب شود به ادب الهی به رستگاری همیشگی می‌رسد. – سپس بیان می‌فرماید حدیث بلندی را از رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله که فرمودند- اگر می‌خواهی به تو شری و مکروهی نرسد پس هنگامی که صبح کردی بگو «أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ» پس همانا خداوند پناه می‌دهد تو را از شر آنها.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٩٧، ح ٧٧١٩
حالت قرائت
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): بَیِّنْهُ تَبیینا و لا تَهُذَّهُ هَذَّ الشِّعرِ، قِفُوا عندَ عَجائبِهِ و جَرِّحُوا بهِ القُلوبَ، و لا یَکُن هَمُّ أحدِکُم آخِرَ السُّورَةِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله نـیـز دربـاره هـمـین آیه (و رتل القرآن ترتیلا) فرمودند: قرآن را روشن و شمرده بخوانید و مانند شعر تند و بریده بریده نخـوانـیـد، در مطالب شگفت انگیزش تامل کنید و دلها را با آن زخم زنید و تمام سعی شما این نباشد که سوره را به آخر رسانید.
میزان الحکمه جلد ١٠ حدیث ١٦٥٣١
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: إِنَّ الْقُرْآنَ نَزَلَ بِالْحُزْنِ فَاقْرَءُوهُ بِالْحُزْنِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: قرآن براى اندوه (و تاثر در نفوس مردم) نازل شده پس آن را با آواز حزین بخوانید.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢٠٨، ح ٧٧٤٨
قَالَ الصَّادِقُ (ع): مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ وَ لَمْ یَخْضَعْ لِلَّهِ وَ لَمْ یَرِقَّ قَلْبُهُ وَ لَا یُنْشِئُ حَزَناً وَ وَجَلًا فِی سِرِّهِ فَقَدِ اسْتَهَانَ بِعِظَمِ شَأْنِ اللَّهِ تَعَالَى وَ خَسِرَ خُسْرَاناً مُبِیناً فَقَارِئُ الْقُرْآنِ مُحْتَاجٌ إِلَى ثَلَاثَةِ أَشْیَاءَ قَلْبٍ خَاشِعٍ وَ بَدَنٍ فَارِغٍ وَ مَوْضِعٍ خَالٍ فَإِذَا خَشَعَ لِلَّهِ قَلْبُهُ فَرَّ مِنْهُ الشَّیْطَانُ الرَّجِیمُ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ فَإِذَا تَفَرَّغَ نَفْسُهُ مِنَ الْأَسْبَابِ تَجَرَّدَ قَلْبُهُ لِلْقِرَاءَةِ وَ لَا یَعْتَرِضُهُ عَارِضٌ فَیَحْرِمَهُ بَرَکَةَ نُورِ الْقُرْآنِ وَ فَوَائِدَهُ فَإِذَا اتَّخَذَ مَجْلِساً خَالِیاً وَ اعْتَزَلَ عَنِ الْخَلْقِ بَعْدَ أَنْ أَتَى بِالْخَصْلَتَیْنِ خُضُوعِ الْقَلْبِ وَ فَرَاغِ الْبَدَنِ اسْتَأْنَسَ رُوحُهُ وَ سِرُّهُ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ وَجَدَ حَلَاوَةَ مُخَاطَبَاتِ اللَّهِ تَعَالَى عَزَّ وَ جَلَّ عِبَادَهُ الصَّالِحِینَ وَ عَلِمَ لُطْفَهُ بِهِمْ وَ مَقَامَ اخْتِصَاصِهِ لَهُمْ بِفُنُونِ کَرَامَاتِهِ وَ بَدَائِعِ إِشَارَاتِهِ فَإِنْ شَرِبَ کَأْساً مِنْ هَذَا الْمَشْرَبِ لَا یَخْتَارُ عَلَى ذَلِکَ الْحَالِ حَالًا وَ عَلَى ذَلِکَ الْوَقْتِ وَقْتاً بَلْ یُؤْثِرُهُ عَلَى کُلِّ طَاعَةٍ وَ عِبَادَةٍ لِأَنَّ فِیهِ الْمُنَاجَاةَ مَعَ الرَّبِّ بِلَا وَاسِطَةٍ فَانْظُرْ کَیْفَ تَقْرَأُ کِتَابَ رَبِّکَ وَ مَنْشُورَ وَلَایَتِکَ وَ کَیْفَ تُجِیبُ أَوَامِرَهُ وَ تَجْتَنِبُ نَوَاهِیَهُ وَ کَیْفَ تَتَمَثَّلُ حُدُودَهُ فَإِنَّهُ کِتَابٌ عَزِیزٌ لا یَأْتِیهِ الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِیلٌ مِنْ حَکِیمٍ حَمِیدٍ فَرَتِّلْهُ تَرْتِیلًا وَ قِفْ عِنْدَ وَعْدِهِ وَ وَعِیدِهِ وَ تَفَکَّرْ فِی أَمْثَالِهِ وَ مَوَاعِظِهِ وَ احْذَرْ أَنْ تَقَعَ مِنْ إِقَامَتِکَ حُرُوفَهُ فِی إِضَاعَةِ حُدُودِه
امام صادق علیه السّلام فرمودند: هر که تلاوت قرآن کند در حالی که خضوع و خشوع ندارد و از تلاوت قرآن او را رقّتى حاصل نشود و حزن و ترس الهى در دل او ایجاد نشود، به تحقیق که این قارى مرتبه صاحب قرآن را حقیر شمرده است و در زیانى آشکار است؛ پس قارى قرآن محتاج به سه چیز است: دل خاشع، بدن فارغ از شغلها و جاى خالى. پس اگر قلبش برای خدا خاشع بود شیطان رجیم از او می‌گریزند؛ چنان که خداوند می‌فرماید: «هر گاه که تلاوت قرآن مىکنى، از شیطان رانده شده به خدا پناه ببر.» و هر گاه فارغ باشد دل قارى از اسباب (تشویش خاطر)، قلبش برای قرائت خالی می‌شود و عارضه‌ای که او را از نور قرآن و فوائد آن محروم کند متعرض او نمی‌شود و هر گاه قارى از براى تلاوت قرآن جاى خالى به دست آورد و بتواند از مردم کناره گیرد و دو خصلت «خشوع دل» و «فراغ بدن» داشته باشد، روح و درون او به خداوند عز و جل انس گیرد و لذّت تلاوت بندگان صالح را درک خواهد کرد و به لطف خدا به آن خواهد رسید و به مقام خاص آن خواهد رسید و با فنون کرامتها به اشارات بدیع خواهد رسید. پس هر گاه قارى، یک جام از این شراب بچشد هیچ حال را بر این حال اختیار نخواهد کرد و هیچ وقتی را بر این وقت ترجیح نخواهد داد، بلکه این حال را بر هر طاعت و عبادتی اختیار خواهد کرد چراکه بىواسطه با پروردگار در حال مناجات است. پس نظر کن که چگونه میخواند کتاب پروردگار خود را و منشور ولایتت را؟ و چگونه اوامر او را انجام می‌دهد و از نواهی او اجتناب می‌کند؟ و چگونه حدودش را رعایت می‌کند؟ چرا که قرآن کتابى عزیز است به او باطل از مقابل و پشت راه ندارد، چرا که این قرآن فرود آمده از جانب خدای حکیم حمید است. پس بخوان قرآن را شمرده و توقف کن در وعده و وعید و به آیههاى امثال و مواعظ که مىرسى تفکّر کن و بپرهیز از اینکه حروف قرآن و اداى مخارج آن را چنان که باید بجا نیاورى و حدود آن را ضایع کنی.
مصباح الشریعة، ص ٢٨، الباب الثانی عشر فی قراءة القرآن
عَنِ الرِّضَا عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ (ع) قَالَ: مَا تَیَسَّرَ مِنْهُ لَکُمْ فِیهِ خُشُوعُ الْقَلْبِ وَ صَفَاءُ السِّرِّ.
امام رضا علیه السّلام از پدرش از جدّش [در تفسیر این آیه: فَاقْرَؤُا ما تَیَسَّرَ مِنْهُ، هر اندازه می‌توانید قرآن بخوانید] فرمودند: هر اندازه که با آن براى شما خشوع دل و صفاى باطن پدید آید.
الحیاة (ترجمه احمد آرام)، ج ٢، ص ١٥٧
عَنْ حَفْصٍ قَالَ: مَا رَأَیْتُ أَحَداً أَشَدَّ خَوْفاً عَلَى نَفْسِهِ مِنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ (ع) وَ لَا أَرْجَى النَّاسِ مِنْهُ وَ کَانَتْ قِرَاءَتُهُ حُزْناً فَإِذَا قَرَأَ فَکَأَنَّهُ یُخَاطِبُ إِنْسَاناً.
حفص گوید: من احدى را ندیدم که بر خود بیمناک‌تر باشد از حضرت موسى بن جعفر علیهما السلام و نه امیدوارتر از او دیدم و قرآن را محزون (و با ناله) میخواند و هنگامى که قرآن میخواند گویا با انسانى روبرو سخن گوید.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦٠٦، ح ١٠-وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢٠٨، ح ٧٧٥٠
عَنِ الصَّادِقِ (ع) فِی قَوْلِهِ تَعَالَى الَّذِینَ آتَیْناهُمُ الْکِتابَ یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ قَالَ حَقُّ تِلَاوَتِهِ هُوَ الْوُقُوفُ عِنْدَ ذِکْرِ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ- یَسْأَلُ فِی الْأُولَى وَ یَسْتَعِیذُ مِنَ الْأُخْرَى.
امام صادق علیه السّلام دربـاره آیه «کسانی که به آنان کتاب دادیم، آن را تلاوت می‌کنند آن گونه که حـق تـلاوت آن اسـت» فـرمـودند: حق تلاوت یعنی توقف کردن در ذکر بهشت و دوزخ، درخواست در اولی و پناه بردن از دومی.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢١٧، ح ٧٧٧٤
گوش دادن
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: یَجِبُ الْإِنْصَاتُ لِلْقُرْآنِ فِی الصَّلَاةِ وَ غَیْرِهَا.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: واجب است گوش دادن و سخن نگفتن هنگام قرائت قرآن در نماز یا غیر آن. (إِنْصَات: گوش دادن و شنیدن و سخن نگفتن در آن هنگام است.)
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢١٤، ح ٧٧٦٣
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: قُلْتُ لَهُ الرَّجُلُ یَقْرَأُ الْقُرْآنَ- أَ یَجِبُ عَلَى مَنْ سَمِعَهُ الْإِنْصَاتُ لَهُ وَ الِاسْتِمَاعُ؟ قَالَ: نَعَمْ إِذَا قَرَأَ عِنْدَکَ الْقُرْآنَ- وَجَبَ عَلَیْکَ الْإِنْصَاتُ وَ الِاسْتِمَاعُ.
به امام صادق علیه السّلام گفته شد وقتی کسی قرآن میخواند آیا بر شنونده واجب است گوش دهد و سکوت کند؟ فرمودند: بله، چون قرآن در پیش تو خوانده شود، باید خاموش بمانى و گوش فرا دارى.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢١٤، ح ٧٧٦٥
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): ألا مَن اشتاقَ إلَى اللّه ِ فَلیَستَمِعْ کلامَ اللّه ِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: آگاه باشید، هر که مشتاق خداست، پس به کلام خدا گوش دهد.
میزان الحکمه جلد ١٠ حدیث ١٦٥٦٤
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص):یُدفَعُ عن قارئِ القرآنِ بَلاءُ الدنیا و یُدفَعُ عن مُستَمِعِ القرآنِ بَلاءُ الآخِرَةِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: از قاری قرآن بلای دنیا دور می‌شود و از شنونده قرآن بلای آخرت.
میزان الحکمه جلد ١٠ حدیث ١٦٥٦٦
عَنْ أَبِی ذَرٍّ عَنِ النَّبِیِّ (ص) فِی وَصِیَّتِهِ لَهُ قَالَ: یَا أَبَا ذَرٍّ اخْفِضْ صَوْتَکَ عِنْدَ الْجَنَائِزِ وَ عِنْدَ الْقِتَالِ وَ عِنْدَ الْقُرْآنِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله در وصیتشان به ابوذر فرمودند: ای ابوذر صدای خود را پایین بیاور نزد جنازه و هنگام جنگ و نزد قرآن. (منظور از نزد قرآن هنگام قرآن خواندن دیگران است.)
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢١٠، ح ٧٧٥٣
قَالَ أَمِیر الْمُؤْمِنِینَ (ع): أَنْصِتُوا إِلَى ذِکْرِ اللَّهِ فَإِنَّهُ أَحْسَنُ الْحَدِیثِ وَ اقْتَدُوا بِهُدَى نَبِیِّکُمْ فَإِنَّهُ أَفْضَلُ الْهُدَى وَ اسْتَنُّوا بِسُنَّتِهِ فَإِنَّهَا أَفْضَلُ السُّنَنِ وَ تَعَلَّمُوا کِتَابَ اللَّهِ وَ اسْتَضِیئُوا بِنُورِهِ فَإِنَّهُ أَشْفَى لِمَا فِی الصُّدُورِ وَ اسْمَعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: گوش کنید به ذکر خدا که آن بهترین گفتار است و پیروی کنید از هدایت پیامبرتان که آن برترین هدایت است و به سنت و روش او عمل کنید که آن بهترین روشهاست و بیاموزید کتاب خدا را و طلب نور کنید از نورش پس همانا آن شفا می‌دهد آنچه را که در قلبهاست و به آن گوش کنید و خاموش بمانید شاید مورد رحمت قرار گیرید.
أعلام الدین فی صفات المؤمنین، ص ١٠٠
منع از قرائت
عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ (ع) قَالَ: سَبْعَةٌ لَا یَقْرَءُونَ الْقُرْآنَ الرَّاکِعُ وَ السَّاجِدُ وَ فِی الْکَنِیفِ وَ فِی الْحَمَّامِ وَ الْجُنُبُ وَ النُّفَسَاءُ وَ الْحَائِضُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: در هفت حالت فرد نباید قرآن بخوانند: در حال رکوع و در سجده و در مستراح و در حمام و شخص جنب و زن در حال نفاس و حیض.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢٤٦، ح ٧٨٥٤
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): إِنِّی أَخَافُ عَلَیْکُمُ اسْتِخْفَافاً بِالدِّینِ وَ بَیْعَ الْحُکْمِ وَ قَطِیعَةَ الرَّحِمِ وَ أَنْ تَتَّخِذُوا الْقُرْآنَ مَزَامِیر.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: نگرانی من برای شما این است که دین را سبک شمارید و بیع حکم کنید و قطع رحم نمایید و قرآن را با ساز و آواز بخوانید.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٤، ص ٢٧٥، ح ٤٦٨٦
روش قرائت
آرامش
أَوْ زِدْ عَلَیْهِ وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلاً.
یا بر نصف آن بیفزا و قرآن را با تامّل و دقت بخوان.
سوره مزمل، آیه ٤
قَالَ النبی (ص): رَتِّلُوا الْقُرْآنَ وَ لَا تَنْثُرُوهُ وَ لَا تَهْذُوهُ هُذَاءَ الشِّعْرِ قِفُوا عِنْدَ عَجَائِبِهِ وَ حَرِّکُوا بِهِ الْقُلُوبَ وَ لَا یَکُنْ هَمُّ أَحَدِکُمْ آخِرَ السُّورَةِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: قرآن را با تأنّى بخوانید و کلمات آن را از یکدیگر جدا کنید و آن را متفرق و پراکنده و غیر مربوط به یکدیگر نخوانید و مانند خواندن شعر آن را نخوانید؛ در نزد عجائب آن توقف کنید و قلبها را به وسیله قرآن تکان دهید و همت شما آخر سوره نباشد. (که کوشش کنید هر چه زودتر سوره تمام شود.)
إرشاد القلوب إلى الصواب (للدیلمی)، ج ١، ص ٧٩
عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَیْمَانَ قَالَ، سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (ص): بَیِّنْهُ تِبْیَاناً وَ لَا تَهُذَّهُ هَذَّ الشِّعْرِ وَ لَا تَنْثُرْهُ نَثْرَ الرَّمْلِ وَ لَکِنْ أَفْزِعُوا قُلُوبَکُمُ الْقَاسِیَةَ وَ لَا یَکُنْ هَمُّ أَحَدِکُمْ آخِرَ السُّورَةِ.
عبد اللَّه بن سلیمان گوید از امام صادق علیه السلام پرسیدم از گفتار خداى عز و جل که فرماید: وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا فرمود: امیر المؤمنین صلوات اللَّه علیه فرمودند: قرآن را شمرده و روشن بخوان، نه چندان تند بخوان مانند شعر و نه چون ریگ افشان از هم، بلکه با خواندن قرآن دلهاى سختشده خود را بکوبید (تکان دهید) و به هنگام خواندن قرآن نباید همه توجهتان به این باشد که سوره را (هر طور شده است) تمام کنید.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦١٤، ح ١- وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢٠٧، ح ٧٧٤٣
عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ أَنَّهَا قَالَتْ: کَانَ النَّبِیُّ (ص) یُقَطِّعُ قِرَاءَتَهُ آیَةً آیَةً.
از ام سلمه است که گفت پیامبر (ص) قطع می‌کرد قرائت قرآن را آیه به آیه.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢٠٨، ح ٧٧٤٧
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) فِی قَوْلِهِ تَعَالَى وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا قَالَ: هُوَ أَنْ تَتَمَکَّثَ فِیهِ وَ تُحَسِّنَ بِهِ صَوْتَکَ.
امام صادق علیه السّلام درباره این آیه: «وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا» فرمودند: یعنى اینکه در خواندن آن درنگ کنى و صوتت را نیکو سازى.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢٠٧، ح ٧٧٤٦
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): بَیِّنْهُ تَبیینا و لا تَهُذَّهُ هَذَّ الشِّعرِ، قِفُوا عندَ عَجائبِهِ و جَرِّحُوا بهِ القُلوبَ، و لا یَکُن هَمُّ أحدِکُم آخِرَ السُّورَةِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله نـیـز دربـاره هـمـین آیه (و رتل القرآن ترتیلا) فرمودند: قرآن را روشن و شمرده بخوانید و مانند شعر تند و بریده بریده نخـوانـیـد، در مطالب شگفت انگیزش تامل کنید و دلها را با آن زخم زنید و تمام سعی شما این نباشد که سوره را به آخر رسانید.
میزان الحکمه جلد ١٠ حدیث ١٦٥٣١
از رو خواندن
قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنِّی أَحْفَظُ الْقُرْآنَ عَلَى ظَهْرِ قَلْبِی فَأَقْرَؤُهُ عَلَى ظَهْرِ قَلْبِی أَفْضَلُ أَوْ أَنْظُرُ فِی الْمُصْحَفِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: بَلِ اقْرَأْهُ وَ انْظُرْ فِی الْمُصْحَفِ فَهُوَ أَفْضَلُ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ النَّظَرَ فِی الْمُصْحَفِ عِبَادَةٌ.
اسحاق بن عمار گوید به امام صادق علیه السلام عرض کردم: قربانت گردم من قرآن را حفظ دارم آن را از حفظ بخوانم بهتر است یا از روى قرآن؟ فرمود: بلکه آن را بخوان و نگاه به قرآن کن که بهتر است، آیا ندانستهاى که نگاه کردن در قرآن عبادت است؟
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦١٣، ح ٥- وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢٠٤، ح ٧٧٣٧
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ فِی الْمُصْحَفِ مُتِّعَ بِبَصَرِهِ وَ خُفِّفَ عَنْ وَالِدَیْهِ وَ إِنْ کَانَا کَافِرَیْنِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: هر که قرآن را از روى آن بخواند از دیدگان خود بهرهمند شود و سبب کم شدن عذاب پدر و مادرش گردد اگر چه آن دو کافر باشند.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦١٣، ح ١- وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢٠٤، ح ٧٧٣٤
عربی
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: أَعْرِبِ الْقُرْآنَ فَإِنَّهُ عَرَبِیٌ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: قرآن را به عربی (با اعراب) بخوانید زیرا که قرآن عربى است.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦١٥، ح ٥- وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢٠٧، ح ٧٧٤٤
عَنِ الْحَجَّالِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَحَدِهِمَا (ع) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- بِلِسانٍ عَرَبِیٍّ مُبِینٍ (الشعراء: ١٩٥) قَالَ یُبِینُ الْأَلْسُنَ وَ لَا تُبِینُهُ الْأَلْسُنُ.
حجال گوید از یکى از دو امام باقر و صادق علیهما السلام از گفتار خداى عز و جل (که درباره قرآن فرماید:) «به زبان عربى روشنکنندهاى است» (سوره شعراء آیه ١٩٥) پرسیدم، فرمود: یعنى زبان‌ها را بیان کند و زبانى آن را بیان نکند.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦٣٢، ح ٢٠
عَنْ سُفْیَانَ بْنِ السِّمْطِ قَالَ، سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) عَنْ تَنْزِیلِ الْقُرْآنِ قَالَ: اقْرَءُوا کَمَا عُلِّمْتُمْ.
سفیان بن سمط گوید از حضرت صادق علیه السلام از تنزیل قرآن پرسیدم فرمودند: همچنان که بشما آموختهاند بخوانید.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦٣١، ح ١٥
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): إذا قَرَأ القارئُ القرآنَ فَأخطَأَ أو لَحَنَ أو کانَ أعجَمیّا کَتَبَهُ المَلَکُ کما اُنزِلَ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرمودند: هـر گـاه قـاری، قرآن بخواند و دچارخطا یا لحن (اشتباه اعرابی) شود و یا قاری غیر عرب باشد، فرشته برای او به همان صورتی که نازل شده است بنویسد.
میزان الحکمه جلد ١٠ حدیث ١٦٥٠٢
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ قَالَ النَّبِیُّ (ص) إِنَّ الرَّجُلَ الْأَعْجَمِیَّ مِنْ أُمَّتِی لَیَقْرَأُ الْقُرْآنَ بِعَجَمِیَّةٍ فَتَرْفَعُهُ الْمَلَائِکَةُ عَلَى عَرَبِیَّةٍ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: مرد عجمى (غیر عرب) از امت من قرآن را عجمى میخواند (یعنى اعراب آن را عربی نمی‌خواند) ولی فرشتگان آن را به عربى صحیح بالا می‌برند.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦١٩، ح ١- وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢٢١، ح ٧٧٨٢
صوت
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ قَالَ النَّبِیُّ (ص): لِکُلِّ شَیْءٍ حِلْیَةٌ وَ حِلْیَةُ الْقُرْآنِ الصَّوْتُ الْحَسَنُ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرمودند: هر چیزى زینتى دارد و زینت قرآن آواز خوش است.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦١٥، ح ٩- وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢١١، ح ٧٧٥٦
عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ (ع) إِذَا قَرَأْتُ الْقُرْآنَ فَرَفَعْتُ بِهِ صَوْتِی جَاءَنِی الشَّیْطَانُ فَقَالَ: إِنَّمَا تُرَائِی بِهَذَا أَهْلَکَ وَ النَّاسَ قَالَ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ اقْرَأْ قِرَاءَةً مَا بَیْنَ الْقِرَاءَتَیْنِ تُسْمِعُ أَهْلَکَ وَ رَجِّعْ بِالْقُرْآنِ صَوْتَکَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُحِبُّ الصَّوْتَ الْحَسَنَ یُرَجَّعُ فِیهِ تَرْجِیعاً.
ابو بصیر گوید به امام باقر علیه السلام عرض کردم: هر گاه قرآن را با صداى بلند میخوانم شیطان نزدم آید و گوید: تو با این کار به خانواده خودت و مردم خودنمائى می‌کنى؟ فرمود: اى ابا محمد با صوت (و آواز) متوسطى بخوان که خانوادهات بشنوند و آوازت را در خواندن قرآن در گلو بچرخان زیرا خداى عز و جل آواز خوش را که در گلو چرخانده شود دوست دارد.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦١٦، ح ١٣- وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢١١، ح ٧٧٥٨
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: إِنَّ الْقُرْآنَ نَزَلَ بِالْحُزْنِ فَاقْرَءُوهُ بِالْحُزْنِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: قرآن براى اندوه (و تاثر در نفوس مردم) نازل شده پس آن را با آواز حزین بخوانید.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦١٤، ح ٢
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): اقْرَءُوا الْقُرْآنَ بِأَلْحَانِ الْعَرَبِ وَ أَصْوَاتِهَا وَ إِیَّاکُمْ وَ لُحُونَ أَهْلِ الْفِسْقِ وَ أَهْلِ الْکَبَائِرِ فَإِنَّهُ سَیَجِیءُ مِنْ بَعْدِی أَقْوَامٌ یُرَجِّعُونَ الْقُرْآنَ تَرْجِیعَ الْغِنَاءِ وَ النَّوْحِ وَ الرَّهْبَانِیَّةِ لَا یَجُوزُ تَرَاقِیَهُمْ قُلُوبُهُمْ مَقْلُوبَةٌ وَ قُلُوبُ مَنْ یُعْجِبُهُ شَأْنُهُمْ .
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: قرآن را با لحنها و آواز عرب بخوانید و از لحن فاسقان و گنهکاران دورى کنید، زیرا پس از من مردمى بیایند که قرآن را در گلو بچرخانند، مانند خوانندگى و نوحهخوانى و خواندن کشیشان، که از گلوى آنها نگذرد (یعنى مقبول درگاه خداوند واقع نگردد. مجلسى ره) دلهاى ایشان وارونه است و هر که از آنها خوشش آید نیز دلش وارونه است.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦١٤، ح ٣- وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢١٠، ح ٧٧٥٤
عَنْ أَبِی الْحَسَنِ (ع) قَالَ: ذَکَرْتُ الصَّوْتَ عِنْدَهُ فَقَالَ إِنَّ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ (ع) کَانَ یَقْرَأُ فَرُبَّمَا مَرَّ بِهِ الْمَارُّ فَصَعِقَ مِنْ حُسْنِ صَوْتِهِ وَ إِنَّ الْإِمَامَ لَوْ أَظْهَرَ مِنْ ذَلِکَ شَیْئاً لَمَا احْتَمَلَهُ النَّاسُ مِنْ حُسْنِهِ قُلْتُ وَ لَمْ یَکُنْ رَسُولُ اللَّهِ (ص) یُصَلِّی بِالنَّاسِ وَ یَرْفَعُ صَوْتَهُ بِالْقُرْآنِ فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (ص) کَانَ یُحَمِّلُ النَّاسَ مِنْ خَلْفِهِ مَا یُطِیقُونَ.
على بن محمد نوفلى گوید: نزد حضرت أبى الحسن علیه السلام از آواز خواندن یاد کردم فرمود: همانا على بن الحسین علیهما السلام قرآن میخواند و چه بسا کسانى بر آن حضرت می‌گذشتند و از آواز خوش او مدهوش می‌شدند و اگر راستى امام چیزى از آواز خوشش آشکار کند مردم تاب شنیدن آن را ندارند. عرض کردم: مگر نبود که رسول خدا (ص) با مردم نماز (جماعت) میخواند و آوازش را به خواندن بلند می‌کرد؟ فرمود: رسول خدا (ص) به اندازه تحمل و طاقت آنان که پشت سرش بودند آوازش را بلند می‌کرد.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦١٥، ح ٤
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): إِنَّ حُسْنَ الصَّوْتِ زِینَةٌ لِلْقُرْآنِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: صدای خوش، زینت قرآن است.
بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج ٨٩، ص ١٩٠، ح ٢
عَنِ النَّبِیِّ (ص) أَنَّهُ سُئِلَ أَیُّ النَّاسِ أَحْسَنُ صَوْتاً بِالْقُرْآنِ قَالَ: مَنْ إِذَا سَمِعْتَ قِرَاءَتَهُ رَأَیْتَ أَنَّهُ یَخْشَى اللَّهَ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله در پـاسـخ بـه ایـن سؤال که چه کسی قرآن را از همه خوش‌تر میخواند فرمودند: کسی که هر گاه قرآن خواندن او را بشنوی، ترس و خشیت از خدا را در او ببینی.
بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج ٨٩، ص ١٩٥، ح ١٠
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): إنَّ مِن أحسَنِ الناسِ صَوتا بالقرآنِ الذی إذا سَمِعتُمُوهُ یَقرَأُ حَسِبتُموهُ یَخشَى اللّه َ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: از جمله خوش صداترین مردم درقرائت قرآن، کسی است که وقتی بشنوی قرآن میخواند گمان بری که از خدامی ترسد.
میزان الحکمه جلد ١٠ حدیث ١٦٥١١
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): زَیِّنُوا الْقُرْآنَ بِأَصْوَاتِکُمْ فَإِنَّ الصَّوْتَ الْحَسَنَ یَزِیدُ الْقُرْآنَ حُسْناً.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرمودند: قرآن را با صداهای (خوش) زینت بخشید، پس همانا صوت نیکو نیکویی قرآن را زیاد می‌کند.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢١٢، ح ٧٧٥٩
عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) الرَّجُلُ لَا یَرَى أَنَّهُ صَنَعَ شَیْئاً فِی الدُّعَاءِ وَ فِی الْقِرَاءَةِ حَتَّى یَرْفَعَ صَوْتَهُ فَقَالَ لَا بَأْسَ إِنَّ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع- کَانَ أَحْسَنَ النَّاسِ صَوْتاً بِالْقُرْآنِ- وَ کَانَ یَرْفَعُ صَوْتَهُ حَتَّى یُسْمِعَهُ أَهْلَ الدَّارِ وَ إِنَّ أَبَا جَعْفَرٍ (ع) کَانَ أَحْسَنَ النَّاسِ صَوْتاً بِالْقُرْآنِ- وَ کَانَ إِذَا قَامَ مِنَ اللَّیْلِ وَ قَرَأَ رَفَعَ صَوْتَهُ فَیَمُرُّ بِهِ مَارُّ الطَّرِیقِ مِنَ السَّاقِینَ وَ غَیْرِهِمْ فَیَقُومُونَ فَیَسْتَمِعُونَ إِلَى قِرَاءَتِهِ.
معاویه بن عمار گوید به امام صادق (ع) گفتم مردی هنگام دعا و قرائت قرآن صدای خود را بلند می‌کرد. ایشان فرمودند: اشکالی ندارد؛ همانا علی بن حسین (ع) بهترین مردم در صوت قرآن بود و بلند می‌کرد صدایش را تا این حد که اهل خانه آن را می‌شنید و همانا امام باقر (ع) بهترین مردم در صوت قرآن بود و هنگامی که در شب بلند می‌شد (قرآن) قرائت می‌کرد صدایش را بلند می‌کرد پس کسانی که عبور می‌کردند از آب آورها و غیر آنها پس می‌ایستادند و می‌شنیدند قرائت ایشان را.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢٠٩، ح ٧٧٥٢
توجه به معانی
وَ قَالَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ (ع) فِی قَوْلِهِ تَعَالَى «الَّذِینَ آتَیْناهُمُ الْکِتابَ یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ» قَالَ: یُرَتِّلُونَ آیَاتِهِ وَ یَتَفَقَّهُونَ فِیهِ وَ یَعْمَلُونَ بِأَحْکَامِهِ وَ یَرْجُونَ وَعْدَهُ وَ یَخَافُونَ وَعِیدَهُ وَ یَعْتَبِرُونَ بِقِصَصِهِ وَ یَأْتَمِرُونَ بِأَوَامِرِهِ وَ یَتَنَاهَوْنَ عَنْ نَوَاهِیهِ مَا هُوَ وَ اللَّهِ حِفْظَ آیَاتِهِ وَ دَرْسَ حُرُوفِهِ وَ تِلَاوَةَ سُوَرِهِ وَ دَرْسَ أَعْشَارِهِ وَ أَخْمَاسِهِ حَفِظُوا حُرُوفَهُ وَ أَضَاعُوا حُدُودَهُ وَ إِنَّمَا تَدَبُّرُ آیَاتِهِ وَ الْعَمَلُ بِأَحْکَامِهِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى- کِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَیْکَ مُبارَکٌ لِیَدَّبَّرُوا آیاتِهِ.(ص: ۲۹)
امام صادق علیه السّلام درباره این آیه «کسانى که کتاب را به آنها دادیم آن را تلاوت مىکنند حق تلاوت آن» فرمودند: مراد این است که آیات آن را صحیح مىخوانند و مراعات وقف و وصل و سایر آداب قرائت را مىنمایند و در معانى آن دقّت مىکنند و به احکام آن عمل مىکنند و به وعدههاى آن امیدوارند و از وعیدهاى آن مىترسند، از قصّههاى آن عبرت مىگیرند و به آنچه امر شده در آن مىپذیرند و از آنچه نهى شده در آن باز مىایستند. به خدا قسم مراد حفظ آیات آن و درس حروف آن نیست و خواندن سورههاى آن و درس ده قسمت و پنج قسمت آن منظور نیست، حروف آن را حفظ مىکنند و حدود آن را ضایع مىکنند و جز این نیست که منظور، تدبّر در آیات آن و عمل کردن به احکام آن است. خدا مىفرماید «کتابى به سوى تو نازل کردیم که داراى برکت است تا در آیات آن دقت کنند.»
إرشاد القلوب إلى الصواب (للدیلمی)، ج ١، ص ٧٨
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: إِنَّ الْقُرْآنَ لَا یُقْرَأُ هَذْرَمَةً وَ لَکِنْ یُرَتَّلُ تَرْتِیلًا فَإِذَا مَرَرْتَ بِآیَةٍ فِیهَا ذِکْرُ الْجَنَّةِ فَقِفْ عِنْدَهَا وَ سَلِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ الْجَنَّةَ وَ إِذَا مَرَرْتَ بِآیَةٍ فِیهَا ذِکْرُ النَّارِ فَقِفْ عِنْدَهَا وَ تَعَوَّذْ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: هر آینه قرآن با سرعت و شتاب خوانده نشود و باید هموار و شمرده و با آهنگ خوش خوانده شود و هر گاه به آیهاى که در آن نام بهشت برده شده است گذر کنى آنجا بایست و از خداى عز و جل بهشت را بخواه و چون به آیهاى که در آن ذکر دوزخ است گذر کنى نزد آن نیز توقف کن و از دوزخ به خدا پناه ببر.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦١٧، ح ٢- وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢١٦، ح ٧٧٧١
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ (ع) فِی قَوْلِهِ تَعَالَى: الَّذِینَ آتَیْناهُمُ الْکِتابَ یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ قَالَ یُرَتِّلُونَ آیَاتِهِ وَ یَتَفَهَّمُونَ مَعَانِیَهُ وَ یَعْمَلُونَ بِأَحْکَامِهِ وَ یَرْجُونَ وَعْدَهُ وَ یَخْشَوْنَ عَذَابَهُ وَ یَتَمَثَّلُونَ قِصَصَهُ وَ یَعْتَبِرُونَ أَمْثَالَهُ وَ یَأْتُونَ أَوَامِرَهُ وَ یَجْتَنِبُونَ نَوَاهِیَهُ مَا هُوَ وَ اللَّهِ بِحِفْظِ آیَاتِهِ وَ سَرْدِ حُرُوفِهِ وَ تِلَاوَةِ سُوَرِهِ وَ دَرْسِ أَعْشَارِهِ وَ أَخْمَاسِهِ حَفِظُوا حُرُوفَهُ وَ أَضَاعُوا حُدُودَهُ وَ إِنَّمَا هُوَ تَدَبُّرُ آیَاتِهِ یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى «کِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَیْکَ مُبارَکٌ لِیَدَّبَّرُوا آیاتِه» (ص: ۲۹).
امام صادق علیه السّلام دربـاره آیه «کسانی که به آنان کتاب دادیم، آن را تلاوت می‌کنند آن گونه که حـق تـلاوت آن اسـت»، فـرمـودند: آیاتش را روشن و شمرده می‌خوانند، سعی می‌کنند معانیش را بـفـهـمـنـد، احـکام و فرامینش را به کار می‌بندد، به وعده‌اش امیدوارند، از عذابش می‌ترسند، از داسـتـانـهـایـش سـرمشق می‌گیرند، از مثلهایش پند می‌گیرند، امرهایش را به جا می‌آورند و از نهی‌هایش دوری می‌کنند به خدا سوگند که حق تلاوت قرآن به حفظ آیات و پشت سر هم خواندن حـروف و کـلـمـاتش و تلاوت سوره‌ای و مطالعه حواشی و هوامش آن نیست؛ حروف و کلماتش را حـفـظ می‌کردند و حدود و معانیش را فرو گذاشتند، بلکه به تدبر و تامل در آیات آن است، خدای متعال می‌فرماید: «کتابی است خجسته که سوی تو فروفرستادیم تا در آیات آن تدبر کنند».
مجموعة ورام، ج ٢، ص ٢٣٦
قَالَ الصَّادِقُ (ع): مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ وَ لَمْ یَخْضَعْ لِلَّهِ وَ لَمْ یَرِقَّ قَلْبُهُ وَ لَا یُنْشِئُ حَزَناً وَ وَجَلًا فِی سِرِّهِ فَقَدِ اسْتَهَانَ بِعِظَمِ شَأْنِ اللَّهِ تَعَالَى وَ خَسِرَ خُسْرَاناً مُبِیناً فَقَارِئُ الْقُرْآنِ مُحْتَاجٌ إِلَى ثَلَاثَةِ أَشْیَاءَ قَلْبٍ خَاشِعٍ وَ بَدَنٍ فَارِغٍ وَ مَوْضِعٍ خَالٍ فَإِذَا خَشَعَ لِلَّهِ قَلْبُهُ فَرَّ مِنْهُ الشَّیْطَانُ الرَّجِیمُ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ فَإِذَا تَفَرَّغَ نَفْسُهُ مِنَ الْأَسْبَابِ تَجَرَّدَ قَلْبُهُ لِلْقِرَاءَةِ وَ لَا یَعْتَرِضُهُ عَارِضٌ فَیَحْرِمَهُ بَرَکَةَ نُورِ الْقُرْآنِ وَ فَوَائِدَهُ فَإِذَا اتَّخَذَ مَجْلِساً خَالِیا وَ اعْتَزَلَ عَنِ الْخَلْقِ بَعْدَ أَنْ أَتَى بِالْخَصْلَتَیْنِ خُضُوعِ الْقَلْبِ وَ فَرَاغِ الْبَدَنِ اسْتَأْنَسَ رُوحُهُ وَ سِرُّهُ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ وَجَدَ حَلَاوَةَ مُخَاطَبَاتِ اللَّهِ تَعَالَى عَزَّ وَ جَلَّ عِبَادَهُ الصَّالِحِینَ وَ عَلِمَ لُطْفَهُ بِهِمْ وَ مَقَامَ اخْتِصَاصِهِ لَهُمْ بِفُنُونِ کَرَامَاتِهِ وَ بَدَائِعِ إِشَارَاتِهِ فَإِنْ شَرِبَ کَأْساً مِنْ هَذَا الْمَشْرَبِ لَا یَخْتَارُ عَلَى ذَلِکَ الْحَالِ حَالًا وَ عَلَى ذَلِکَ الْوَقْتِ وَقْتاً بَلْ یُؤْثِرُهُ عَلَى کُلِّ طَاعَةٍ وَ عِبَادَةٍ لِأَنَّ فِیهِ الْمُنَاجَاةَ مَعَ الرَّبِّ بِلَا وَاسِطَةٍ فَانْظُرْ کَیْفَ تَقْرَأُ کِتَابَ رَبِّکَ وَ مَنْشُورَ وَلَایَتِکَ وَ کَیْفَ تُجِیبُ أَوَامِرَهُ وَ تَجْتَنِبُ نَوَاهِیَهُ وَ کَیْفَ تَتَمَثَّلُ حُدُودَهُ فَإِنَّهُ کِتَابٌ عَزِیزٌ لا یَأْتِیهِ الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِیلٌ مِنْ حَکِیمٍ حَمِیدٍ فَرَتِّلْهُ تَرْتِیلًا وَ قِفْ عِنْدَ وَعْدِهِ وَ وَعِیدِهِ وَ تَفَکَّرْ فِی أَمْثَالِهِ وَ مَوَاعِظِهِ وَ احْذَرْ أَنْ تَقَعَ مِنْ إِقَامَتِکَ حُرُوفَهُ فِی إِضَاعَةِ حُدُودِه.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: هر که تلاوت قرآن کند در حالی که خضوع و خشوع ندارد و از تلاوت قرآن او را رقّتى حاصل نشود و حزن و ترس الهى در دل او ایجاد نشود، به تحقیق که این قارى مرتبه صاحب قرآن را حقیر شمرده است و در زیانى آشکار است؛ پس قارى قرآن محتاج به سه چیز است: دل خاشع، بدن فارغ از شغلها و جاى خالى. پس اگر قلبش برای خدا خاشع بود شیطان رجیم از او می‌گریزند؛ چنان که خداوند می‌فرماید: «هر گاه که تلاوت قرآن مىکنى، از شیطان رانده شده به خدا پناه ببر.» و هر گاه فارغ باشد دل قارى از اسباب (تشویش خاطر)، قلبش برای قرائت خالی می‌شود و عارضه‌ای که او را از نور قرآن و فوائد آن محروم کند متعرض او نمی‌شود و هر گاه قارى از براى تلاوت قرآن جاى خالى به دست آورد و بتواند از مردم کناره گیرد و دو خصلت «خشوع دل» و «فراغ بدن» داشته باشد، روح و درون او به خداوند عز و جل انس گیرد و لذّت تلاوت بندگان صالح را درک خواهد کرد و به لطف خدا به آن خواهد رسید و به مقام خاص آن خواهد رسید و با فنون کرامتها به اشارات بدیع خواهد رسید. پس هر گاه قارى، یک جام از این شراب بچشد هیچ حال را بر این حال اختیار نخواهد کرد و هیچ وقتی را بر این وقت ترجیح نخواهد داد، بلکه این حال را بر هر طاعت و عبادتی اختیار خواهد کرد چراکه بىواسطه با پروردگار در حال مناجات است. پس نظر کن که چگونه میخواند کتاب پروردگار خود را و منشور ولایتت را؟ و چگونه اوامر او را انجام می‌دهد و از نواهی او اجتناب می‌کند؟ و چگونه حدودش را رعایت می‌کند؟ چرا که قرآن کتابى عزیز است به او باطل از مقابل و پشت راه ندارد، چرا که این قرآن فرود آمده از جانب خدای حکیم حمید است. پس بخوان قرآن را شمرده و توقف کن در وعده و وعید و به آیههاى امثال و مواعظ که مىرسى تفکّر کن و بپرهیز از اینکه حروف قرآن و اداى مخارج آن را چنان که باید بجا نیاورى و حدود آن را ضایع کنی.
مصباح الشریعة، ص ٢٨
عَنِ الصَّادِقِ (ع) فِی قَوْلِهِ تَعَالَى الَّذِینَ آتَیْناهُمُ الْکِتابَ یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ قَالَ حَقُّ تِلَاوَتِهِ هُوَ الْوُقُوفُ عِنْدَ ذِکْرِ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ- یَسْأَلُ فِی الْأُولَى وَ یَسْتَعِیذُ مِنَ الْأُخْرَى.
امام صادق علیه السّلام دربـاره آیه «کسانی که به آنان کتاب دادیم، آن را تلاوت می‌کنند آن گونه که حـق تـلاوت آن اسـت» فـرمـودند: حق تلاوت یعنی توقف کردن در ذکر بهشت و دوزخ، درخواست در اولی و پناه بردن از دومی.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢١٧، ح ٧٧٧٤
عَنِ الرِّضَا (ع): أَنَّهُ کَانَ یُکْثِرُ بِاللَّیْلِ فِی فِرَاشِهِ مِنْ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ- فَإِذَا مَرَّ بِآیَةٍ فِیهَا ذِکْرُ جَنَّةٍ أَوْ نَارٍ بَکَى وَ سَأَلَ اللَّهَ الْجَنَّةَ وَ تَعَوَّذَ بِهِ مِنَ النَّارِ.
امام رضا علیه السّلام در راه سفر به خراسان، شبها در بسترش بسیار قرآن میخواند و هرگاه به آیه ای که در آن از بهشت یا آتش یاد شده بود می‌رسید، می‌گریست و بهشت را از خدا مسالت می‌کرد و از آتش به او پناه می‌برد.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢١٦، ح ٧٧٧٢
ختم قرآن
عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ الْعَبَّاسِ قَالَ: مَا رَأَیْتُ الرِّضَا (ع) سُئِلَ عَنْ شَیْءٍ قَطُّ إِلَّا عَلِمَهُ وَ لَا رَأَیْتُ أَعْلَمَ مِنْهُ بِمَا کَانَ فِی الزَّمَانِ الْأَوَّلِ إِلَى وَقْتِهِ وَ عَصْرِهِ وَ کَانَ الْمَأْمُونُ یَمْتَحِنُهُ بِالسُّؤَالِ عَنْ کُلِّ شَیْءٍ فَیُجِیبُ فِیهِ وَ کَانَ کَلَامُهُ کُلُّهُ وَ جَوَابُهُ وَ تَمَثُّلُهُ انْتِزَاعَاتٍ مِنَ الْقُرْآنِ- وَ کَانَ یَخْتِمُهُ فِی کُلِّ ثَلَاثٍ وَ یَقُولُ لَوْ أَرَدْتُ أَنْ أَخْتِمَهُ فِی أَقْرَبَ مِنْ ثَلَاثٍ لَخَتَمْتُ وَ لَکِنِّی مَا مَرَرْتُ بِآیَةٍ قَطُّ إِلَّا فَکَّرْتُ فِیهَا وَ فِی أَیِّ شَیْءٍ أُنْزِلَتْ وَ فِی أَیِّ وَقْتٍ فَلِذَلِکَ صِرْتُ أَخْتِمُ فِی کُلِّ ثَلَاثَةٍ الْحَدِیثَ.
براهیم بن عباس گوید: هیچ گاه ندیدم که از امام رضا علیه السلام چیزی پرسیده شود، جز این که آن سؤال را پاسخ می‌دادند. در میان عالمان پیشین و دانشمندان معاصر او، کسی را آگاه‌تر از وی نیافتم. مأمون با پرسش‌های گوناگون او را می‌آموزد و او از عهده پاسخ تمام آنها بر میآمد، تمام سخن و جواب و شواهد مثال او از قرآن بود. در هر سه روز یک مرتبه قرائت قرآن را به پایان می‌بردند و میفرمودند: «اگر بخواهم می‌توانم آن را در کمتر از سه روز هم ختم نمایم، اما هرگز از آیهای نمی‌گذرم جز این که در آن میاندیشم که درباره چه و چه هنگام نازل گشته است و از این لحاظ است که هر سه روز یک مرتبه قرآن را ختم مینمایم.»
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢١٧، ح ٧٧٧٣
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: سَأَلْتُهُ الرَّجُلُ فِی کَمْ یَقْرَأُ الْقُرْآنَ- قَالَ فِی سِتٍّ فَصَاعِداً قُلْتُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ- قَالَ فِی ثَلَاثٍ فَصَاعِداً.
از امام صادق علیه السّلام: سوال کردم درباره مردی در مورد مدت زمان قرائت قرآن. فرمودند: در شش روز یا بیشتر. گفتم در ماه رمضان [چه طور] فرمودند: در سه روز و بیشتر.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢١٧، ح ٧٧٧٥
عَنْ سَعِیدِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) سُلَیْمٌ مَوْلَاکَ ذَکَرَ أَنَّهُ لَیْسَ مَعَهُ مِنَ الْقُرْآنِ إِلَّا سُورَةُ یس فَیَقُومُ مِنَ اللَّیْلِ فَیَنْفَدُ مَا مَعَهُ مِنَ الْقُرْآنِ أَ یُعِیدُ مَا قَرَأَ قَالَ: نَعَمْ لَا بَأْسَ.
سعید بن یسار گوید به امام صادق علیه السّلام عرض کردم: سلیم که آزاد کرده شما است یادآور شده که جز سوره یس از قرآن چیز دیگرى حفظ ندارد و شب برمی‌خیزد و آنچه میداند (یعنى همان سوره یس را) میخواند و به پایان می‌رسد و دیگر چیزى بلد نیست که بخواند آیا همان را تکرار کند و دوباره بخواند؟ فرمود: آرى باکى نیست.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦٣٢، ح ٢٢
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) أَقْرَأُ الْقُرْآنَ فِی لَیْلَةٍ قَالَ لَا یُعْجِبُنِی أَنْ تَقْرَأَهُ فِی أَقَلَّ مِنْ شَهْرٍ.
محمد بن عبد اللَّه گوید به امام صادق علیه السلام عرض کردم: قرآن را در یک شب بخوانم؟ فرمود: خوش ندارم که در کمتر از یک ماه بخوانى.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦١٧، ح ١- وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢١٥، ح ٧٧٦٨
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): خَتْمُ الْقُرْآنِ إِلَى حَیْثُ تَعْلَمُ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: ختم قرآن تا آنجاست که تو می‌دانى.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦١٣، ح ٧- وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٨٨، ح ٧٦٩٣
عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) فَقَالَ لَهُ أَبُو بَصِیرٍ جُعِلْتُ فِدَاکَ أَقْرَأُ الْقُرْآنَ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ فِی لَیْلَةٍ فَقَالَ لَا قَالَ فَفِی لَیْلَتَیْنِ قَالَ لَا قَالَ فَفِی ثَلَاثٍ قَالَ هَا وَ أَشَارَ بِیَدِهِ ثُمَّ قَالَ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ إِنَّ لِرَمَضَانَ حَقّاً وَ حُرْمَةً لَا یُشْبِهُهُ شَیْءٌ مِنَ الشُّهُورِ وَ کَانَ أَصْحَابُ مُحَمَّدٍ (ص) یَقْرَأُ أَحَدُهُمُ الْقُرْآنَ فِی شَهْرٍ أَوْ أَقَلَّ.
على بن أبى حمزه گوید خدمت امام صادق علیه السلام شرفیاب شدم پس ابو بصیر به آن حضرت عرض کرد قربانت گردم: در ماه رمضان همه قرآن را در یک شب بخوانم؟ فرمودند: نه؛ عرض کرد: در دو شب؟ فرمودند: نه؛ عرض کرد: در سه شب؟ فرمودند: آری- و با دست خود اشاره فرمودند- (مجلسى (ره) گوید: گویا اشاره فرمود که خاموش باش) سپس فرمودند: اى ابا محمد براى ماه رمضان حقى و حرمتى است که ماههاى دیگر مانند آن نیستند و اصحاب حضرت محمد (ص) قرآن را در یک ماه یا کمتر می‌خواندند. (یعنى اینکه اجازه دادم در سه شب بخوانى به خاطر حرمت ماه رمضان و امتیازش بر ماههاى دیگر است.)
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦١٧، ح ٢- وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢١٦، ح ٧٧٧١
عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: سَأَلَ أَبُو بَصِیرٍ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) وَ أَنَا حَاضِرٌ: فَقَالَ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ أَقْرَأُ الْقُرْآنَ فِی لَیْلَةٍ فَقَالَ لَا فَقَالَ فِی لَیْلَتَیْنِ فَقَالَ لَا حَتَّى بَلَغَ سِتَّ لَیَالٍ فَأَشَارَ بِیَدِهِ فَقَالَ هَا ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع) یَا أَبَا مُحَمَّدٍ إِنَّ مَنْ کَانَ قَبْلَکُمْ مِنْ أَصْحَابِ مُحَمَّدٍ (ص) کَانَ یَقْرَأُ الْقُرْآنَ فِی شَهْرٍ وَ أَقَلَّ إِنَّ الْقُرْآنَ لَا یُقْرَأُ هَذْرَمَةً وَ لَکِنْ یُرَتَّلُ تَرْتِیلًا إِذَا مَرَرْتَ بِآیَةٍ فِیهَا ذِکْرُ النَّارِ وَقَفْتَ عِنْدَهَا وَ تَعَوَّذْتَ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ فَقَالَ أَبُو بَصِیرٍ أَقْرَأُ الْقُرْآنَ فِی رَمَضَانَ فِی لَیْلَةٍ فَقَالَ لَا فَقَالَ فِی لَیْلَتَیْنِ فَقَالَ لَا فَقَالَ فِی ثَلَاثٍ فَقَالَ هَا وَ أَوْمَأَ بِیَدِهِ نَعَمْ شَهْرُ رَمَضَانَ لَا یُشْبِهُهُ شَیْءٌ مِنَ الشُّهُورِ لَهُ حَقٌّ وَ حُرْمَةٌ أَکْثِرْ مِنَ الصَّلَاةِ مَا اسْتَطَعْتَ.
على بن أبى حمزه گوید ابو بصیر از امام صادق علیه السّلام پرسید- و من نیز در خدمتش بودم- و عرض کرد: قربانت شوم! من قرآن را در یک شب بخوانم؟ فرمود: نه، عرض کرد: در دو شب؟ فرمود: نه تا رسید بشش شب با دست اشاره کرده فرمود: آری. سپس امام صادق علیه السلام فرمودند: اى ابا محمد آنان که پیش از شماها بودند از اصحاب حضرت محمد (ص) قرآن را در یک ماه و کمتر می‌خواندند، قرآن را بشتاب و سرعت نباید خواند بلکه باید هموار و شمرده خوانده شود و هر گاه بآیهاى برخورد کردى که در آن ذکر دوزخ است نزد آن بایستى و از دوزخ به خدا پناه ببرى. پس أبو بصیر عرض کرد: در ماه رمضان قرآن را در یک شب بخوانم؟ فرمود: نه، عرض کرد: در دو شب بخوانم؟ فرمود: نه، عرضکرد: در سه شب بخوانم؟ فرمود: آرى بخوان- و با دست خود اشاره کرد- آرى ماه رمضان (ماهى) است که هیچ کدامیک از ماهها به آن نمانند براى آن ماه حق و حرمتى است، (و در آن ماه) نماز هر چه توانى بخوان.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦١٨، ح ٥- وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢١٥، ح ٧٧٧٠
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: قُلْتُ لَهُ فِی کَمْ أَقْرَأُ الْقُرْآنَ فَقَالَ اقْرَأْهُ أَخْمَاساً اقْرَأْهُ أَسْبَاعاً أَمَا إِنَّ عِنْدِی مُصْحَفاً مُجَزًّى أَرْبَعَةَ عَشَرَ جُزْءاً.
حسین بن خالد گوید به امام صادق علیه السلام عرض کردم: در چه مقدار از زمان (و در چند روز) قرآن را بخوانم؟ فرمود: آن را در پنج قسمت بخوان (یعنى پنج روز که بخش هر روزى شش جزء باشد) و در هفت بخش بخوان (یعنى در هفت روز) و در نزد من قرآنى است که چهارده قسمت است (یعنى در چهارده روز ختم مىشود).
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦١٧، ح ٣- وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢١٥، ح ٧٧٦٩
عَنِ الزُّهْرِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ (ع) أَیُّ الْأَعْمَالِ أَفْضَلُ قَالَ الْحَالُّ الْمُرْتَحِلُ قُلْتُ وَ مَا الْحَالُّ الْمُرْتَحِلُ قَالَ فَتْحُ الْقُرْآنِ وَ خَتْمُهُ کُلَّمَا جَاءَ بِأَوَّلِهِ ارْتَحَلَ فِی آخِرِهِ.
زهرى گوید به امام على بن الحسین علیهما السلام عرض کردم: کدام عمل بهتر است؟ فرمود: عمل کسی که فرود آید و کوچ کند. عرض کردم: او کیست (و یعنى چه؟) فرمود: قرآن را باز کند (و خواندنش را آغاز کند) و به پایان رساند و هر زمان که از اولش درآید به آخرش کوچ کند.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦٠٥، ح ٧
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): اِقرَأِ القرآنَ فی کُلِّ شَهرٍ، قالَ: قلتُ: إنّی أجِدُ قُوَّةً، قالَ: اقرَأْهُ فی عِشرِینَ لَیلةً، قالَ: قلتُ: إنّی أجِدُ قوّةً، قالَ: فاقْرأْهُ فی عَشرِ لَیالٍ، قالَ: إنّی أجِدُ قوّةً، قالَ: فاقرَأْهُ فی سَبعٍ و لا تَزِدْ على ذلکَ
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله در سـخـنـانی به پسر عمر فرمودند: قرآن را در یک ماه بخوان ابن عمر می‌گوید: عرض کردم من می‌توانم در کمتر از این مدت بخوانم، فرمودند: در بیست شب بخوان، می‌گوید عرض کردم: می‌توانم در کـمـتر از این مدت هم بخوانم، فرمودند: در ده شب بخوان، عرض کردم: می‌توانم در کمتر از این هم بخوانم، فرمودند: در هفت شب بخوان و از این جلوتر مرو.
میزان الحکمه جلد ١٠ حدیث ١٦٥٣٨
عَنْ أَبِی الْحَسَنِ (ع) قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنَّ أَبِی سَأَلَ جَدَّکَ عَنْ خَتْمِ الْقُرْآنِ فِی کُلِّ لَیْلَةٍ فَقَالَ لَهُ جَدُّکَ کُلَّ لَیْلَةٍ فَقَالَ لَهُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ فَقَالَ لَهُ جَدُّکَ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ فَقَالَ لَهُ أَبِی نَعَمْ مَا اسْتَطَعْتُ فَکَانَ أَبِی یَخْتِمُهُ أَرْبَعِینَ خَتْمَةً فِی شَهْرِ رَمَضَانَ ثُمَّ خَتَمْتُهُ بَعْدَ أَبِی فَرُبَّمَا زِدْتُ وَ رُبَّمَا نَقَصْتُ عَلَى قَدْرِ فَرَاغِی وَ شُغُلِی وَ نَشَاطِی وَ کَسَلِی فَإِذَا کَانَ فِی یَوْمِ الْفِطْرِ جَعَلْتُ لِرَسُولِ اللَّهِ (ص) خَتْمَةً وَ لِعَلِیٍّ (ع) أُخْرَى وَ لِفَاطِمَةَ (ع) أُخْرَى ثُمَّ لِلْأَئِمَّةِ (ع) حَتَّى انْتَهَیْتُ إِلَیْکَ فَصَیَّرْتُ لَکَ وَاحِدَةً مُنْذُ صِرْتُ فِی هَذَا الْحَالِ فَأَیُّ شَیْءٍ لِی بِذَلِکَ قَالَ لَکَ بِذَلِکَ أَنْ تَکُونَ مَعَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ قُلْتُ اللَّهُ أَکْبَرُ فَلِی بِذَلِکَ قَالَ نَعَمْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ.
على بن مغیرة گوید به امام کاظم علیه السلام عرض کردم: که پدر من از جد شما پرسیده از ختم قرآن در هر شب و جد شما فرموده بودند: هر شب و به او عرض کرده بود: در ماه رمضان؟ جد شما فرموده بود: و در ماه رمضان، پدرم به او عرض کرده بود: آرى هر چه توانائى داشته باشم (بخوانم)؟ (فیض (ره) گوید: محتمل است در اینجا چیزى افتاده و ساقط شده باشد) و پدرم چنین بود که چهل بار قرآن را در ماه رمضان ختم می‌کرد و من نیز پس از پدرم (به همین اندازهها) ختم می‌کنم گاهى بیشتر و گاهى کمتر به اندازه فراغت و شغلم و به اندازه نشاط و کسالتم؟ و چون روز عید فطر شود یک ختم آن را هدیه رسول خدا (ص) کنم و یکى را هدیه على علیه السلام و یکى را هدیه حضرت فاطمه علیها السلام و همچنین براى هر یک از ائمه (ع) تا برسد به شما که براى هر یک یکى هدیه کنم و تا به این حال رسیدهام چنین کردهام، براى من در برابر این عمل چه پاداشى هست؟ فرمود: پاداشت این است که روز قیامت با ایشان باشى. گفتم: اللَّه اکبر! این است پاداش من؟ تا سه بار فرمود: آرى.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦١٨، ح ٤- وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٢١٨، ح ٧٧٧٧
قاری قرآن
اهمیت قاری
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): صِنْفَانِ مِنْ أُمَّتِی إِذَا صَلَحَا صَلَحَتْ أُمَّتِی وَ إِذَا فَسَدَا فَسَدَتْ الْأُمَرَاءُ وَ الْقُرَّاءُ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: دو گروه از امت من هستند که اگر اصلاح شوند امتم اصلاح می‌شود و اگر فاسد شوند آنها فاسد می‌شوند، حاکمان و قاریان قرآن.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٨٣، ح ٧٦٨١
انواع قاریان
عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (ع) قَالَ: قُرَّاءُ الْقُرْآنِ ثَلَاثَةٌ رَجُلٌ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَاتَّخَذَهُ بِضَاعَةً وَ اسْتَدَرَّ بِهِ الْمُلُوکَ وَ اسْتَطَالَ بِهِ عَلَى النَّاسِ وَ رَجُلٌ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَحَفِظَ حُرُوفَهُ وَ ضَیَّعَ حُدُودَهُ وَ رَجُلٌ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَوَضَعَ دَوَاءَ الْقُرْآنِ عَلَى دَاءِ قَلْبِهِ فَأَسْهَرَ بِهِ لَیْلَهُ وَ أَظْمَأَ بِهِ نَهَارَهُ وَ قَامَ بِهِ فِی مَسَاجِدِهِ وَ تَجَافَى بِهِ عَنْ فِرَاشِهِ فَبِأُولَئِکَ یَدْفَعُ اللَّهُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْبَلَاءَ وَ بِأُولَئِکَ یُدِیلُ اللَّهُ مِنَ الْأَعْدَاءِ وَ بِأُولَئِکَ یُنَزِّلُ اللَّهُ الْغَیْثَ مِنَ السَّمَاءِ فَوَ اللَّهِ هَؤُلَاءِ قُرَّاءُ الْقُرْآنِ أَعَزُّ مِنَ الْکِبْرِیتِ الْأَحْمَرِ.
امام باقر علیه السّلام فرمودند: خوانندگان قرآن سه قسمند: مردی که قرآن را خوانده و آن را سرمایه خود ساخته و بدین وسیله از دربار پادشاهان بهرهمند شده و نخوت و گردن فرازى بر مردم نموده است و مردی که قرآن را خوانده و الفاظ آن را حفظ نموده ولى احکام قرآن را عمل نکرده است و مردی که قرآن را خوانده و داروى قرآنى را بر درد دل خویش نهاده براهنمائى قرآن به شبها بیدار و به روزها تشنه و روزه دار و در مسجدها به نماز بر پا ایستاده و از بستر راحت کناره گرفته است خداى عزیز جبار به خاطر اینان بلا بگرداند و به اینان از دشمنان انتقام گیرد و به اینان باران از آسمان فرود آورد به خدا سوگند این چنین قرآنخوانان از طلاى ناب نایاب ترند.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦٢٧، ح ١- وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٨٢، ح ٧٦٧٨
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: الْقُرَّاءُ ثَلَاثَةٌ قَارِئٌ قَرَأَ الْقُرْآنَ لِیَسْتَدِرَّ بِهِ الْمُلُوکَ وَ یَسْتَطِیلَ بِهِ عَلَى النَّاسِ فَذَاکَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ وَ قَارِئٌ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَحَفِظَ حُرُوفَهُ وَ ضَیَّعَ حُدُودَهُ فَذَاکَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ وَ قَارِئٌ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَاسْتَتَرَ بِهِ تَحْتَ بُرْنُسِهِ فَهُوَ یَعْمَلُ بِمُحْکَمِهِ وَ یُؤْمِنُ بِمُتَشَابِهِهِ وَ یُقِیمُ فَرَائِضَهُ وَ یُحِلُّ حَلَالَهُ وَ یُحَرِّمُ حَرَامَهُ فَهَذَا مِمَّنْ یُنْقِذُهُ اللَّهُ مِنْ مَضَلَّاتِ الْفِتَنِ وَ هُوَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ یَشْفَعُ فِیمَنْ یَشَاءُ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: قاریان بر سه قسمند: یکى قرآن خواند تا بدان وسیله از دربار شاهان بهره گرفته و بر مردم گردن فرازى کند این چنین کس از اهل آتش است و دیگرى قرآن خواند و الفاظش را حفظ نموده و باحکامش عمل نکند این نیز از دوزخیان است و سومى قرآن را خوانده و در مغز خود جایش داده به محکماتش عمل نموده و به متشابهاتش ایمان دارد واجبات قرآن را بر پا می‌دارد حلال آن را حلال و حرامش را حرام میداند این چنین فردی از آنانى است که خدایش از فتنههاى گمراهکننده نجاتش خواهد بخشید و او از بهشتیان است و درباره هر که بخواهد مىتواند شفاعت کند.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٨٣، ح ٧٦٨٠
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: یا أخا عکٍّ، إنّک إن بَقِیتَ فَسَتَقرأُ القرآنَ ثلاثةُ أصنافٍ: صِنفٌ للّه عَزَّ و جلَّ و صِنفٌ للدنیا و صِنفٌ للجِدالِ، فإنِ استَطَعتَ أن تکونَ مِمَّن یَقرَؤهُ للّه ِعَزَّ و جلَّ فافعَلْ.
امام على علیه السّلام به ایاس بن عامر فرمودند: ای مرد عکی، اگر زنده بمانی، خواهی دید که قرآن خوانان سـه گروهند: گروهی برای خدای عزوجل می‌خوانند، گروهی برای دنیاو گروهی برای ستیزه کردن و تو اگر توانستی از کسانی باشی که برای خدای عزوجل قرآن می‌خوانند، چنین باش.
میزان الحکمه جلد ١٠ حدیث ١٦٥٥٩
عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (ص): مَثَلُ الْمُؤْمِنِ الَّذِی یَقْرَأُ الْقُرْآنَ کَمَثَلِ الْأُتْرُجَّةِ الَّتِی رِیحُهَا طَیِّبٌ وَ طَعْمُهَا طَیِّبٌ وَ مَثَلُ الْمُؤْمِنِ الَّذِی لَا یَقْرَأُ الْقُرْآنَ کَمَثَلِ التَّمْرَةِ طَعْمُهَا طَیِّبٌ وَ لَا رِیحَ لَهَا وَ مَثَلُ الْفَاجِرِ الَّذِی یَقْرَأُ الْقُرْآنَ کَمَثَلِ الرَّیْحَانَةِ رِیحُهَا طَیِّبٌ وَ طَعْمُهَا مُرٌّ وَ مَثَلُ الْفَاجِرِ الَّذِی لَا یَقْرَأُ الْقُرْآنَ کَمَثَلِ الْحَنْظَلَةِ طَعْمُهَا مُرٌّ وَ لَا رِیحَ لَهَا.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: مثل مومنی که قرآن میخواند مانند ترنج (بالنگ) است که خوش بو و خوش طعم است و مثل مومنی که قرآن نمی‌خواند مانند خرما (ی خشک) است که خوش طعم است ولی بوی خوشی ندارد مثل فاجری که قرآن میخواند مانند ریحان است که خوش بو است ولی بد مزه است (مُرٌّ: داروئی گیاهى است خوشبو و تلخ مزه) مثل فاجری که قرآن نمی‌خواند مانند گیاه حنظله است که بد مزه است و بوی خوشی ندارد.
أعلام الدین فی صفات المؤمنین، ص ١٠٠
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِنَّ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَقْرَأُ الْقُرْآنَ- لِیُقَالَ فُلَانٌ قَارِئٌ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَقْرَأُ الْقُرْآنَ لِیَطْلُبَ بِهِ الدُّنْیَا وَ لَا خَیْرَ فِی ذَلِکَ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَقْرَأُ الْقُرْآنَ لِیَنْتَفِعَ بِهِ فِی صَلَاتِهِ وَ لَیْلِهِ وَ نَهَارِهِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: همانا از مردم کسی است که قرآن میخواند برای اینکه گفته شود فلانی قاری است و از آنها کسی است که قرآن میخواند برای این که دنیا را به دست آورد و خیری در آن نیست و از آنها کسی است که قرآن میخواند برای این که با آن در نمازش و در شب و روزش بهره ببرد.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦٠٧، ح ١-وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٨١، ح ٧٦٧٧
قَالَ الصَّادِقُ (ع): عَلَیْکُمْ بِالْقُرْآنِ فَتَعَلَّمُوهُ فَإِنَّ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَتَعَلَّمُ الْقُرْآنَ لِیُقَالَ فُلَانٌ قَارِئٌ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَتَعَلَّمُهُ فَیَطْلُبُ بِهِ الصَّوْتَ فَیُقَالُ فُلَانٌ حَسَنُ الصَّوْتِ وَ لَیْسَ فِی ذَلِکَ خَیْرٌ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَتَعَلَّمُهُ فَیَقُومُ بِهِ فِی لَیْلِهِ وَ نَهَارِهِ لَا یُبَالِی مَنْ عَلِمَ ذَلِکَ وَ مَنْ لَمْ یَعْلَمْهُ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: بر شما باد به قرآن پس بیاموزید آن را، زیرا برخى از مردم هستند که قرآن را بیاموزند که گفته شود: فلانی قرآن خوان است و برخى براى آوازهخوانى آن را یاد گیرند که بگویند: فلانى خوش صداست و در اینها خیرى نیست و برخى هستند که آن را یاد گیرند و دستورات آن را در شب و روز انجام دهند و توجه ندارند که کسى بداند یا نداند.
الکافی (ط – الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦٠٨، ح ٦- وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٩٤، ح ٧٧١١
قاری اهل دنیا
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ یُرِیدُ بِهِ سُمْعَةً وَ الْتِمَاسَ الدُّنْیَا لَقِیَ اللَّهَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ وَجْهُهُ عَظْمٌ لَیْسَ عَلَیْهِ لَحْمٌ وَ زَجَ الْقُرْآنُ فِی قَفَاهُ حَتَّى یُدْخِلَهُ النَّارَ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: هر که براى شهرت طلبى و رسیدن به چیزى قرآن بخواند، در روز قیامت با چهره‌اى استخوانى و بى‌گوشت، خداوند عزّ و جلّ را دیدار کند و قرآن را به پشتش بزند تا آنکه داخل آتش شود.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٨٣، ح ٧٦٨٣
عَنِ النَّبِیِّ (ص) أَنَّهُ قَالَ: رُبَّ تَالٍ لِلْقُرْآنِ وَ الْقُرْآنُ یَلْعَنُهُ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: ای بسا قرآن خوانی،که قرآن لعنتش می‌کند.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٤، ص ٢٤٩، ح ٤٦١٦
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) أَنَّ أَبَاهُ کَانَ یَقُولُ: مَنْ دَخَلَ عَلَى إِمَامٍ جَائِرٍ فَقَرَأَ عَلَیْهِ الْقُرْآنَ یُرِیدُ بِذَلِکَ عَرَضاً مِنْ عَرَضِ الدُّنْیَا لُعِنَ الْقَارِئُ بِکُلِّ حَرْفٍ عَشْرَ لَعَنَاتٍ وَ لُعِنَ الْمُسْتَمِعُ بِکُلِّ حَرْفٍ لَعْنَةً.
امام باقر علیه السّلام فرمودند: هر کس نزد پیشوایی ستمگر برود و به قصد رسیدن به مال و منالی از دنیا برای او قـرآن بخواند، قاری در ازای هر حرفی که میخواند ده لعنت می شود و شنونده برای هر حرفی یک لعنت.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٤، ص ٢٥٠، ح ٤٦١٩
