انجام این پنج عمل به ترتیبی که بیان میشود باعث بسته شدن حلقهای در وجود انسان میشود که انسان را در مقابل ظلمت و انحراف مقاوم میکند. این پنج عمل نه تنها باعث به وجود آمدن فضای معنوی و نورانی در انسان میشوند بلکه خود این اعمال رشد معنوی ایجاد کرده و عیبهای قلبی انسان را از بین میبرند؛ چراکه ذکر، نوری را درقلب انسان به وجود میآورد که ظلمت را خارج میکند.
اگر کسی این پنج عمل را دائم به قدری که می تواند، انجام دهد فضای وجودی و شخصیتی او به قدری الهی میشود که به راحتی از بدیها و عیبها صرفنظر کرده و با خدا انس میگیرد. این پنج عمل عبارتاند از « خواندن نماز »، « ارتباط با ائمه (ع)»، « قرائت قرآن »، « تحصیل علم » و « انجام کارهای خیر در هر فرصت ».
نکته مهم در انجام این اعمال، تناسبی است که باید بین آنها رعایت شود. یعنی نباید یک عمل را به صورت قوی و عمل دیگر را به صورت ضعیف انجام داد. برای شناخت قوت و ضعف این اعمال، در ادامه، انجام هر یک از این موضوعات به ترتیب از ضعیف به قوی بیان میشود تا ترتیب انجام آنها مشخص شود. بنابراین فرد باید سعی کند تناسبی را در انجام این اعمال به وجود آورده و دائم خود را در انجام آنها قویتر کند تا به رشد معنوی برسد.
به عنوان مثال کسی که نمازهای خود را در اول وقت میخواند باید روزی نیم جزء قرآن خوانده و صد آیه را کامل کند و در هفته دو مرتبه برنامه ارتباط با اهلبیت(ع) داشته باشد و حداقل هفتهای سه ساعت (ترجیحاً روزی نیمساعت) مطالعات اخلاقی و اعتقادی داشته باشد و هر کار مثبتی که برایش پیش میآید در صورت توان انجام دهد.
نمونه دیگر این که، کسی که نمازهای خود را با حضور قلب، به جماعت و اول وقت میخواند و هر شب بیش از نیم ساعت نماز شب میخواند این فرد باید روزی یک جزء قرآن خوانده و بخشی از ترجمه آن را نیز مطالعه کند و در هفته حداقل یکبار در مجالس ارتباط با اهلبیت(ع) شرکت کرده و هفتهای حداقل یک مرتبه با کسانی که با ائمه(ع) انس دارند ارتباط برقرار کند و روزی یک ساعت کتابهای اخلاقی و اعتقادی را مطالعه کند و سعی کند هر کار خیری که برایش پیش میآید انجام دهد.
این پنج موضوع در بخش بعدی کتاب که « مراحل عملی و برنامهای خروج از ظلمت » است، در میان اعمالی که فرد در هر قدم باید انجام دهد آورده شده است. بیان این کارها در این قسمت برای این است که اگر کسی نتوانست قدمهای چهارده گانه را انجام دهد با انجام این کارها به مرحلهای از رشد معنوی برسد.
این پنج موضوع با اقدامات عملی هر یک عبارتاند از: (اقدامات عملی که در هر بخش آمده، دارای ترتیب از ضعیف به قوی هستند.)
1- نماز
2- ائمه(ع)
ارتباط با ائمه(ع) ارتباط فکری و قلبی، به عبارت دیگر معرفت و محبت نسبت به آنهاست که به ترتیب عبارتند از:
3- قرآن
4- تحصیل علم
منظور از علم، علوم اعتقادی است که باعث قوی شدن تفکر دینی و توحیدی میشود. این علوم در زمینههای شناخت انسان، اصول اعتقادی، شناخت گناهان، واجبات و اخلاقیات هستند. تحصیل علم برای رشد معنوی به ترتیب عبارتاند از:
5- انجام امور خیر در هر حال
هر انسان در زندگی خود با امور مختلفی برخورد میکند که بعضی از آنها امور مادی و دنیایی و بعضی دیگر امور الهی هستند. انسان باید دائم توجه داشته باشد که هر کار مثبتی که پیش میآید از فرصت استفاده کرده و آن را با نیت الهی انجام دهد. بلکه در زندگی خود بگردد و این گونه امور را پیدا کند و برای خود فرصتهایی را پیش بیاورد و کارهای الهی را که میتواند انجام دهد.
این امر باعث میشود که وجود فرد پر از خیر و نیکی شده و معنویت او قویتر شود. هر چه این کارها برای خدا خالصانهتر باشد به همان اندازه رشد معنوی بیشتری خواهد داشت. این کار باعث میشود که ذکر به صورت عملی، در متن زندگی فرد وارد شده و با خدا در تمام بخشهای زندگی خود ارتباط برقرار کند و خدا را در تمام بخشهای زندگی خود جاری نماید.