رفع نیازها و خدمت به مردم
سخنرانی در مورد رفع نیازهای مردم و خدمت به آنها توسط آقای بهرام محسنی نسب در هیئت نبی اکرم (ص) در تاریخ ۹۷/۱۰/۲۱
احادیث بیان شده در این سخنرانی:
عَنْ أَبِی عُمَارَهَ قَالَ: إِنَّا رُوِّینَا أَنَّ عَابِدَ بَنِی إِسْرَائِیلَ کَانَ إِذَا بَلَغَ الْغَایَهَ فِی الْعِبَادَهِ صَارَ مَشَّاءً فِی حَوَائِجِ النَّاسِ عَانِیاً بِمَا یُصْلِحُهُمْ.
ابى عماره گوید که براى ما روایت شده که هر عابد در بنى اسرائیل چون به نهایت و پایان عبادت میرسید براى انجام حوائج مردم دوندگى میکرد و به اصلاح حال آنها می پرداخت و رنج میکشید.
وسائل الشیعه، ج ۱۶، ص ۳۶۷، ح ۲۱۷۸۲
سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع یَقُولُ إِنَّ لِلَّهِ عِبَاداً فِی الْأَرْضِ یَسْعَوْنَ فِی حَوَائِجِ النَّاسِ هُمُ الْآمِنُونَ یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَ مَنْ أَدْخَلَ عَلَى مُؤْمِنٍ سُرُوراً فَرَّحَ اللَّهُ قَلْبَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ.
امام کاظم (ع) فرمودند: خدا در زمین بندگانى دارد که براى رفع نیازهاى مردم مى کوشند؛ اینان در روز قیامت در امان هستند و کسی که شادی به مومنی برساند خداوند قلب او را در روز قیامت شاد کند.
الکافی (ط – الإسلامیه)، ج ۲، ص ۱۹۷، ح ۲
عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: أَیُّمَا وَالٍ احْتَجَبَ عَنْ حَوَائِجِ النَّاسِ احْتَجَبَ اللَّهُ عَنْهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَ عَنْ حَوَائِجِهِ وَ إِنْ أَخَذَ هَدِیَّهً کَانَ غُلُولًا وَ إِنْ أَخَذَ الرِّشْوَهَ فَهُوَ مُشْرِکٌ.
امام علی (ع) فرمودند: هر زمامداری که خویش را از رسیدگی به نیازهای مردم به دور دارد خداوند او را در روز رستاخیز از دستیابی به خواسته هایش به دور خواهد داشت و اگر زمامدار هدیه ای بگیرد خیانت نموده و چون رشوه ای بگیرد او مشرک است.
وسائل الشیعه، ج ۱۷، ص ۹۴، ح ۲۲۰۶۶
عَنْ أَبِی هَاشِمٍ الْجَعْفَرِیِّ قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ: إِنَّ فِی الْجَنَّهِ بَاباً یُقَالُ لَهُ الْمَعْرُوفُ لَا یَدْخُلُهُ إِلَّا أَهْلُ الْمَعْرُوفِ فَحَمِدْتُ اللَّهَ فِی نَفْسِی وَ فَرِحْتُ بِمَا أَتَکَلَّفُ مِنْ حَوَائِجِ النَّاسِ فَنَظَرَ إِلَیَّ وَ قَالَ نَعَمْ [فَدُمْ عَلَى] مَا أَنْتَ عَلَیْهِ فَإِنَّ أَهْلَ الْمَعْرُوفِ فِی الدُّنْیَا أَهْلُ الْمَعْرُوفِ فِی الْآخِرَهِ جَعَلَکَ اللَّهُ مِنْهُمْ یَا أَبَا هَاشِمٍ وَ رَحِمَکَ.
امام حسن عسکری (ع) فرمودند: در بهشت درى هست که او را باب معروف میگویند، و جز اهل برّ و احسان کسى از آن وارد نمیگردد، من خداوند را سپاسگزارى کردم و از اینکه براى برآوردن حاجت‌هاى مردم خود را بتکلیف و مشقت مى‌اندازم خوشحال شدم، امام علیه السّلام متوجه من شد و فرمود: آرى من از حالات تو اطلاع دارم، و کسانى که در دنیا اهل معروف و برّ و احسان هستند اینان در آخرت هم از محسنین خواهند بود، اى ابو هاشم اکنون بدان خداوند تو را از آنان قرار داده و مشمول رحمت خود کرده است.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ۱۲، ص ۳۴۳، ح ۱۴۲۴۳
قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (ع): لِجَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیِّ یَا جَابِرُ قِوَامُ الدِّینِ وَ الدُّنْیَا بِأَرْبَعَهٍ عَالِمٍ [یَسْتَعْمِلُ] مُسْتَعْمِلٍ عِلْمَهُ وَ جَاهِلٍ لَا یَسْتَنْکِفُ أَنْ یَتَعَلَّمَ وَ جَوَادٍ لَا یَبْخَلُ بِمَعْرُوفِهِ وَ فَقِیرٍ لَا یَبِیعُ آخِرَتَهُ بِدُنْیَاهُ فَإِذَا ضَیَّعَ الْعَالِمُ عِلْمَهُ اسْتَنْکَفَ الْجَاهِلُ أَنْ یَتَعَلَّمَ وَ إِذَا بَخِلَ الْغَنِیُّ بِمَعْرُوفِهِ بَاعَ الْفَقِیرُ آخِرَتَهُ بِدُنْیَاهُ یَا جَابِرُ مَنْ کَثُرَتْ [نِعْمَهُ] نِعَمُ اللَّهِ عَلَیْهِ کَثُرَتْ حَوَائِجُ النَّاسِ إِلَیْهِ فَمَنْ قَامَ لِلَّهِ فِیهَا بِمَا یَجِبُ فِیهَا عَرَّضَهَا لِلدَّوَامِ وَ الْبَقَاءِ وَ مَنْ لَمْ یَقُمْ فِیهَا بِمَا یَجِبُ عَرَّضَهَا لِلزَّوَالِ وَ الْفَنَاءِ.
امام علی (ع) فرمودند: به جابر بن عبد اللَّه انصارى فرمود اى جابر، استوارى دین و دنیا به چهار چیز است: عالمى که به علم خود عمل کند و جاهلى که از آموختن سرباز نزند و بخشنده اى که در بخشش بخل نورزد و فقیرى که آخرت خود را به دنیا نفروشد. پس هر گاه عالم علم خود را تباه کند، نادان به آموختن روى نیاورد، هر گاه بى نیاز در بخشش بخل ورزد، تهیدست آخرت خویش را به دنیا فروشد. اى جابر، کسى که نعمت هاى فراوان خدا به او روى کرد، نیازهاى فراوان مردم نیز به او روى آورد، پس اگر صاحب نعمتى حقوق واجب الهى را بپردازد خداوند نعمت ها را بر او جاودانه سازد، و آن که حقوق واجب الهى در نعمت ها را نپردازد خداوند آن را به زوال و نابودى کشاند.
نهج البلاغه (للصبحی صالح)، ص ۵۴۱، حکمت ۳۷۲
قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (ع): مَنْ کَثُرَتْ نِعَمُ اللَّهِ عَلَیْهِ کَثُرَتْ حَوَائِجُ النَّاسِ إِلَیْهِ فَإِنْ قَامَ فِیهَا بِمَا أَوْجَبَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ عَلَیْهِ فَقَدْ عَرَضَهَا [أَهَّلَهَا] لِلدَّوَامِ وَ إِنْ مَنَعَ مَا أَوْجَبَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ فِیهَا فَقَدْ عَرَضَهَا لِلزَّوَالِ.
امام علی (ع) فرمودند: کسى که نعمت هاى فراوان خدا به او روى کرد، نیازهاى فراوان مردم نیز به او روى آورد، پس اگر صاحب نعمتى حقوق واجب الهى را بپردازد خداوند نعمت ها را بر او جاودانه سازد و آن که حقوق واجب الهى در نعمت ها را نپردازد خداوند آن را به زوال و نابودى کشاند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ۳۷۱، ح ۸۴۱۸
قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (ع): إِنَّ حَوَائِجَ النَّاسِ إِلَیْکُمْ نِعْمَهٌ مِنَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ فَاغْتَنِمُوهَا وَ لَا تَمَلُّوهَا فَتَتَحَوَّلَ نِقَماً.
امام علی (ع) فرمودند: همانا نیازهای مردم به شما نعمتی از طرف خداست بر شما پس آن را غنیمت شمارید و از آن خسته نشوید (که اگر با آن با خستگی برخورد کنید) پس تبدیل به نقمت می شود.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ۴۴۸، ح ۱۰۳۰۱
عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ ع أَنَّهُ قَالَ: اعْلَمُوا أَنَّ حَوَائِجَ النَّاسِ إِلَیْکُمْ مِنْ نِعَمِ اللَّهِ عَلَیْکُمْ فَلَا تَمَلُّوا النِّعَمَ فَتَتَحَوَّلُ إِلَى غَیْرِکُمْ.
امام حسین (ع) فرمودند: بدانید که حوائج مردم به شما از نعمتهای خدا به سوی شماست پس از آنها ملول و خسته نشوید که در این صورت به غیر شما بر می گردد.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ۱۲، ص ۳۶۹، ح ۱۴۳۲۲
قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (ع): تَنَفَّسُوا إِلَى الْمَکَارِمِ وَ سَارِعُوا إِلَى الْغَنَائِمِ وَ اعْلَمُوا أَنَّ حَوَائِجَ النَّاسِ إِلَیْکُمْ مِنْ نِعْمَتِهِ تَعَالَى عَلَیْکُمْ وَ أَجْوَدَ النَّاسِ مَنْ یُعْطِی مَنْ لَا یَرْجُوهُ وَ مَنْ نَفَّسَ عَنْ مُؤْمِنٍ کُرْبَهً نَفَّسَ اللَّهُ عَنْهُ اثْنَتَیْنِ وَ سَبْعِینَ کُرْبَهً مِنْ کُرَبِ الدُّنْیَا وَ اثْنَتَیْنِ وَ سَبْعِینَ کُرْبَهً مِنْ کُرَبِ الْآخِرَهِ وَ مَنْ أَحْسَنَ أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیْهِ وَ اللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ*.
امام علی (ع) فرمودند: به مکارم اخلاق رغبت کنید و به سوى آنچه به سود شماست بشتابید. بدانید که نیازمندى‌هاى مردم بسوى شما از نعمت‌هاى خداى تعالى است بر شما و کریمترین مردم کسى است که عطا کند بکسى که باو امیدى ندارد و هر که یک گرفتارى از مؤمنى برطرف کند خدا از او هفتاد و دو گرفتارى از گرفتاریهاى دنیائیش برطرف کند و هفتاد و دو گرفتارى از گرفتاریهاى آخرتش را و هر که به کسى نیکى نماید خدا به او نیکى کند و خدا نیکوکاران را دوست دارد.
إرشاد القلوب إلى الصواب (للدیلمی)، ج ۱، ص ۱۳۸
عظمت امام علی (ع)
عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَهً ضَنْکاً قَالَ یَعْنِی بِهِ وَلَایَهَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قُلْتُ وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَهِ أَعْمى قَالَ یَعْنِی أَعْمَى الْبَصَرِ فِی الْآخِرَهِ أَعْمَى الْقَلْبِ فِی الدُّنْیَا عَنْ وَلَایَهِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ وَ هُوَ مُتَحَیِّرٌ فِی الْقِیَامَهِ یَقُولُ- لِمَ حَشَرْتَنِی أَعْمى وَ قَدْ کُنْتُ بَصِیراً قالَ کَذلِکَ أَتَتْکَ آیاتُنا فَنَسِیتَها قَالَ الْآیَاتُ الْأَئِمَّهُ ع- فَنَسِیتَها وَ کَذلِکَ الْیَوْمَ تُنْسى یَعْنِی تَرَکْتَهَا وَ کَذَلِکَ الْیَوْمَ تُتْرَکُ فِی النَّارِ کَمَا تَرَکْتَ الْأَئِمَّهَ ع فَلَمْ تُطِعْ أَمْرَهُمْ وَ لَمْ تَسْمَعْ قَوْلَهُمْ قُلْتُ وَ کَذلِکَ نَجْزِی مَنْ أَسْرَفَ وَ لَمْ یُؤْمِنْ بِآیاتِ رَبِّهِ وَ لَعَذابُ الْآخِرَهِ أَشَدُّ وَ أَبْقى قَالَ یَعْنِی مَنْ أَشْرَکَ بِوَلَایَهِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع غَیْرَهُ وَ لَمْ یُؤْمِنْ بِآیَاتِ رَبِّهِ وَ تَرَکَ الْأَئِمَّهَ مُعَانَدَهً فَلَمْ یَتَّبِعْ آثَارَهُمْ وَ لَمْ یَتَوَلَّهُمْ قُلْتُ اللَّهُ لَطِیفٌ بِعِبادِهِ یَرْزُقُ مَنْ یَشاءُ[۱] قَالَ وَلَایَهُ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قُلْتُ مَنْ کانَ یُرِیدُ حَرْثَ الْآخِرَهِ[۲] قَالَ مَعْرِفَهُ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ الْأَئِمَّهِ- نَزِدْ لَهُ فِی حَرْثِهِ قَالَ نَزِیدُهُ مِنْهَا قَالَ یَسْتَوْفِی نَصِیبَهُ مِنْ دَوْلَتِهِمْ- وَ مَنْ کانَ یُرِیدُ حَرْثَ الدُّنْیا نُؤْتِهِ مِنْها وَ ما لَهُ فِی الْآخِرَهِ مِنْ نَصِیبٍ قَالَ لَیْسَ لَهُ فِی دَوْلَهِ الْحَقِّ مَعَ الْقَائِمِ نَصِیبٌ.
ابو بصیر گوید: امام صادق علیه السلام راجع بقول خداى عز و جل:«هر که از یاد من رو بگرداند زندگیش تنگ است-۱۲۴ سوره ۲۰-» فرمود: مقصود از آن (یاد من) امیر المؤمنین علیه السلام است. عرضکردم:«او را روز قیامت کور محشور کنیم» فرمود: یعنى کور دیده در آخرت، کور دل در دنیا از ولایت امیر المؤمنین علیه السلام و او در قیامت سرگردانست و میگوید:«چرا مرا که بینا بودم، کور محشور کردى؟ گوید آنچنان که آیات ما سوى تو آمد و آنها را فراموش کردى-۱۲۲-» فرمود: آیات ائمه علیهم السلام‌اند «که تو آنها را فراموش کردى، همچنان امروز فراموش میشوى» یعنى همچنان که آنها را رها کردى، امروز در آتش رها مى‌شوى، چنان که ائمه علیهم السلام را رها کردى و امرشان را اطاعت نکردى و گفتارشان را نشنیدى. عرضکردم:«و این چنین جزا میدهیم هر کس را که زیاده روى کرده و بآیه‌هاى پروردگارش ایمان نیاورده، همانا عذاب آخرت سخت‌تر و پایدارتر است-۱۲۳-» فرمود: یعنى کسى که در ولایت امیر المؤمنین علیه السلام دیگرى را شریک کند و بآیات پروردگارش ایمان نیاورد و ائمه علیهم السلام را از روى دشمنى رها کند و از آثارشان پیروى نکند و دوستشان ندارد. عرضکردم:«خدا بکار بندگان خود دقیق‌تر [مهربانتر] است، هر که را خواهد روزى دهد؟ -۱۹ سوره ۴۲-» فرمود: یعنى ولایت امیر المؤمنین علیه السلام. عرضکردم:«هر کس کشت آخرت خواهد؟» فرمود: یعنى معرفت امیر المؤمنین علیه السلام و ائمه «در کشتش بیفزائیم» فرمود: یعنى معرفتش را بیفزائیم، تا بهره خود را از دولت ائمه دریافت کند «و هر که کشت دنیا خواهد، از دنیا باو دهیم و در آخرت او را بهره‌ئى نیست-۲۰-» فرمود: یعنى براى او از دولت حق با امام قائم بهره‌ئى نیست.
الکافی (ط – الإسلامیه)، ج ۱، ص ۴۳۵، ح ۹۲
[۱] ( ۱) فصّلت: ۱۸٫
[۲] ( ۲) فصّلت: ۱۹