سوال و جواب در قبر و سعادت آخرتی انسان
سخنرانی در مورد سوال و جواب در قبر و سعادت آخرتی انسان توسط آقای بهرام محسنی نسب در هیئت نبی اکرم (ص) در تاریخ ۹۷/۰۹/۲۳
احادیث مطرح شده در سخنرانی:
قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا یُسْأَلُ فِی الْقَبْرِ إِلَّا مَنْ مَحَضَ الْإِیمَانَ مَحْضاً أَوْ مَحَضَ الْکُفْرَ مَحْضاً وَ الْآخَرُونَ یُلْهَوْنَ عَنْهُمْ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: فقط کسى که ایمان خالص، و یا کفر خالص داشته باشد، مورد پرسش واقع مى‌شود و دیگران را به حال خود واگذارند.
الکافی (ط – الإسلامیه)، ج ۳، ص ۲۳۵، ح ۱
قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یُسْأَلُ الْمَیِّتُ فِی قَبْرِهِ عَنْ خَمْسٍ عَنْ صَلَاتِهِ وَ زَکَاتِهِ وَ حَجِّهِ وَ صِیَامِهِ وَ وَلَایَتِهِ إِیَّانَا أَهْلَ الْبَیْتِ فَتَقُولُ الْوَلَایَهُ مِنْ جَانِبِ الْقَبْرِ لِلْأَرْبَعِ مَا دَخَلَ فِیکُنَّ مِنْ نَقْصٍ فَعَلَیَّ تَمَامُهُ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: از میّت در قبرش از پنج چیز سؤال مى‌شود: نماز، زکات، حج، روزه و ولایت و دوستى او نسبت به ما اهل بیت. ولایت از گوشه قبر به آن چهار چیز مى‌گوید: هر نقصانى را که در شما وجود دارد، تمام خواهم کرد.
الکافی (ط – الإسلامیه)، ج ۳، ص ۲۴۱، ح ۱۵
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا دَخَلَ الْمُؤْمِنُ قَبْرَهُ کَانَتِ الصَّلَاهُ عَنْ یَمِینِهِ وَ الزَّکَاهُ عَنْ یَسَارِهِ وَ الْبِرُّ یُطِلُّ عَلَیْهِ وَ یَتَنَحَّى الصَّبْرُ نَاحِیَهً وَ إِذَا دَخَلَ عَلَیْهِ الْمَلَکَانِ اللَّذَانِ یَلِیَانِ مُسَاءَلَتَهُ قَالَ الصَّبْرُ لِلصَّلَاهِ وَ الزَّکَاهِ دُونَکُمَا صَاحِبَکُمْ فَإِنْ عَجَزْتُمْ عَنْهُ فَأَنَا دُونَهُ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: هنگامى که مؤمن داخل قبرش مى‌شود، نماز طرف راست او، زکات جانب چپ او، احسان و نیکى بر بالاى سرش و صبر در طرفى دور از آنها قرار مى‌گیرند. چون دو فرشته‌اى که متّصدى پرسش از او هستند، بر او وارد شوند، صبر به نماز و زکات گوید: مواظب رفیق خود باشید، اگر درمانده شدید، من حاضرم که به کمک بیایم.
الکافی (ط – الإسلامیه)، ج ۳، ص ۲۴۰، ح ۱۳
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یَجِیءُ الْمَلَکَانِ- مُنْکَرٌ وَ نَکِیرٌ إِلَى الْمَیِّتِ حِینَ یُدْفَنُ أَصْوَاتُهُمَا کَالرَّعْدِ الْقَاصِفِ وَ أَبْصَارُهُمَا کَالْبَرْقِ الْخَاطِفِ یَخُطَّانِ الْأَرْضَ بِأَنْیَابِهِمَا وَ یَطَئَانِ فِی شُعُورِهِمَا فَیَسْأَلَانِ الْمَیِّتَ مَنْ رَبُّکَ وَ مَا دِینُکَ قَالَ فَإِذَا کَانَ مُؤْمِناً قَالَ اللَّهُ رَبِّی وَ دِینِیَ الْإِسْلَامُ فَیَقُولَانِ لَهُ مَا تَقُولُ فِی هَذَا الرَّجُلِ الَّذِی خَرَجَ بَیْنَ ظَهْرَانَیْکُمْ فَیَقُولُ أَ عَنْ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ ص تَسْأَلَانِی فَیَقُولَانِ لَهُ تَشْهَدُ أَنَّهُ رَسُولُ اللَّهِ فَیَقُولُ أَشْهَدُ أَنَّهُ رَسُولُ اللَّهِ فَیَقُولَانِ لَهُ نَمْ نَوْمَهً لَا حُلُمَ فِیهَا وَ یُفْسَحُ لَهُ فِی قَبْرِهِ تِسْعَهَ أَذْرُعٍ وَ یُفْتَحُ لَهُ بَابٌ إِلَى الْجَنَّهِ وَ یَرَى مَقْعَدَهُ فِیهَا وَ إِذَا کَانَ الرَّجُلُ کَافِراً دَخَلَا عَلَیْهِ وَ أُقِیمَ الشَّیْطَانُ بَیْنَ یَدَیْهِ عَیْنَاهُ مِنْ نُحَاسٍ فَیَقُولَانِ لَهُ مَنْ رَبُّکَ وَ مَا دِینُکَ وَ مَا تَقُولُ فِی هَذَا الرَّجُلِ الَّذِی قَدْ خَرَجَ مِنْ بَیْنَ ظَهْرَانَیْکُمْ فَیَقُولُ لَا أَدْرِی فَیُخَلِّیَانِ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الشَّیْطَانِ فَیُسَلِّطُ عَلَیْهِ فِی قَبْرِهِ تِسْعَهً وَ تِسْعِینَ تِنِّیناً لَوْ أَنَّ تِنِّیناً وَاحِداً مِنْهَا نَفَخَ فِی الْأَرْضِ مَا أَنْبَتَتْ شَجَراً أَبَداً وَ یُفْتَحُ لَهُ بَابٌ إِلَى النَّارِ وَ یَرَى مَقْعَدَهُ فِیهَا.
امام صادق علیه السّلام فرمود: وقتى که میّت دفن مى‌شود، دو فرشته منکر و نکیر نزد او مى‌آیند. صداى ایشان مانند رعد غرّنده و چشمانشان همانند برق خیره‌کننده است. زمین را با دندان‌هاى خود مى‌شکافند و بر موهاى خود قدم مى‌گذارند و از میّت مى‌پرسند: پروردگار تو کیست؟ دین تو چیست؟ اگر مؤمن باشد مى‌گوید: اللّه پروردگار من است و اسلام دین من است. به او مى‌گویند: چه مى‌گویى درباره این مردى که از بین پیشینیان شما بیرون آمد و ادّعاى نبوّت کرد؟ مى‌گوید: آیا از محمّد، رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله از من مى‌پرسید؟ مى‌گویند: آیا گواهى مى‌دهى که او رسول خداست؟ مى‌گوید: گواهى مى‌دهم که او رسول خداست. پس به او مى‌گویند: بخواب، به خوابى که تا روز رستاخیز نعمت آن بریده نخواهد شد. آن‌گاه قبر او نه ذراع فراخ مى‌شود، و درى از آن به سوى بهشت باز مى‌شود و جاى خود را در آن مى‌بیند. امّا اگر آن شخص کافر باشد، آن دو فرشته بر او وارد مى‌شوند و شیطان در مقابل او واداشته مى‌شود که دو چشم او از مس گداخته است، پس به او مى‌گویند: پروردگار تو کیست؟ دین تو چیست؟ و چه مى‌گویى درباره این مردى که از بین پیشینیان شما بیرون آمد و ادّعاى نبوّت کرد؟ مى‌گوید: نمى‌دانم. پس او را با شیطان وا مى‌گذارند و نود و نه مار بزرگ بر او مسلّط مى‌شوند که اگر یکى از آن مارها در زمین بدمد، هیچ گیاهى در زمین نمى‌روید و از قبر او درى به سوى دوزخ گشوده مى‌شود که جاى خود را در آن مى‌بیند.
الکافی (ط – الإسلامیه)، ج ۳، ص ۲۳۶، ح ۷
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: یُسْأَلُ الرَّجُلُ فِی قَبْرِهِ فَإِذَا أَثْبَتَ فُسِحَ لَهُ فِی قَبْرِهِ سَبْعَهَ أَذْرُعٍ وَ فُتِحَ لَهُ بَابٌ إِلَى الْجَنَّهِ وَ قِیلَ لَهُ نَمْ نَوْمَهَ الْعَرُوسِ قَرِیرَ الْعَیْنِ.
امام صادق (ع) فرمودند: از میّت در قبر سؤال مى‌شود، اگر او (امام خود) را خوب شناخت، قبر او هفت ذراع فراخ مى‌شود و براى او درى به سوى بهشت گشوده مى‌شود و به او گفته مى‌شود: بخواب همچو عروسى که با چشم روشنى مى‌خوابد.
الکافی (ط – الإسلامیه)، ج ۳، ص ۲۳۸، ح ۹
عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَى ع قَالَ: یُقَالُ لِلْمُؤْمِنِ فِی قَبْرِهِ مَنْ رَبُّکَ قَالَ فَیَقُولُ اللَّهُ فَیُقَالُ لَهُ مَا دِینُکَ فَیَقُولُ الْإِسْلَامُ فَیُقَالُ لَهُ مَنْ نَبِیُّکَ فَیَقُولُ مُحَمَّدٌ فَیُقَالُ مَنْ إِمَامُکَ فَیَقُولُ فُلَانٌ فَیُقَالُ کَیْفَ عَلِمْتَ بِذَلِکَ فَیَقُولُ أَمْرٌ هَدَانِی اللَّهُ لَهُ وَ ثَبَّتَنِی عَلَیْهِ فَیُقَالُ لَهُ نَمْ نَوْمَهً لَا حُلُمَ فِیهَا نَوْمَهَ الْعَرُوسِ ثُمَّ یُفْتَحُ لَهُ بَابٌ إِلَى الْجَنَّهِ فَیَدْخُلُ عَلَیْهِ مِنْ رَوْحِهَا وَ رَیْحَانِهَا فَیَقُولُ یَا رَبِّ عَجِّلْ قِیَامَ السَّاعَهِ لَعَلِّی أَرْجِعُ إِلَى أَهْلِی وَ مَالِی وَ یُقَالُ لِلْکَافِرِ مَنْ رَبُّکَ فَیَقُولُ اللَّهُ فَیُقَالُ مَنْ نَبِیُّکَ فَیَقُولُ مُحَمَّدٌ فَیُقَالُ مَا دِینُکَ فَیَقُولُ الْإِسْلَامُ فَیُقَالُ مِنْ أَیْنَ عَلِمْتَ ذَلِکَ فَیَقُولُ سَمِعْتُ النَّاسَ یَقُولُونَ فَقُلْتُهُ فَیَضْرِبَانِهِ بِمِرْزَبَهٍ لَوِ اجْتَمَعَ عَلَیْهَا الثَّقَلَانِ الْإِنْسُ وَ الْجِنُّ لَمْ یُطِیقُوهَا قَالَ فَیَذُوبُ کَمَا یَذُوبُ الرَّصَاصُ ثُمَّ یُعِیدَانِ فِیهِ الرُّوحَ فَیُوضَعُ قَلْبُهُ بَیْنَ لَوْحَیْنِ مِنْ نَارٍ فَیَقُولُ یَا رَبِّ أَخِّرْ قِیَامَ السَّاعَهِ.
امام کاظم علیه السّلام فرمود: به شخص مؤمن در قبرش گفته مى‌شود: پروردگار تو کیست؟ مى‌گوید: اللّه. به او گفته مى‌شود: دین تو چیست؟ مى‌گوید: اسلام. به او گفته مى‌شود: پیامبر تو کیست؟ مى‌گوید: محمّد صلّى اللّه علیه و آله. به او گفته مى‌شود. امام تو کیست؟ مى‌گوید: فلانى (على علیه السّلام) به او گفته مى‌شود: چگونه آن را دانستى؟ مى‌گوید: موضوعى است که خداوند مرا به آن هدایت فرمود و بر آن ثابت گردانید. پس به او گفته مى‌شود: بخواب به آن خوابى که نعمت آن بریده نمى‌شود؛ همچون خوابیدن عروس. سپس براى او درى از بهشت باز مى‌شود که از آن رفاه و بوى خوش به او مى‌رسد. پس مى‌گوید: اى پروردگار من! در برپا داشتن قیامت شتاب کن تا شاید من به سوى خانواده خود و آن‌چه برایم مهیّا شده بازگردم…
الکافی (ط – الإسلامیه)، ج ۳، ص ۲۳۸، ح ۱۱
قَالَ الصَّادِقُ (ع): إِذَا وُضِعَ الرَّجُلُ فِی قَبْرِهِ أَتَاهُ مَلَکَانِ مَلَکٌ عَنْ یَمِینِهِ وَ مَلَکٌ عَنْ یَسَارِهِ وَ أُقِیمَ الشَّیْطَانُ بَیْنَ عَیْنَیْهِ عَیْنَاهُ مِنْ نُحَاسٍ فَیُقَالُ لَهُ کَیْفَ تَقُولُ فِی الرَّجُلِ الَّذِی کَانَ بَیْنَ ظَهْرَانَیْکُمْ قَالَ فَیَفْزَعُ لَهُ فَزْعَهً فَیَقُولُ إِذَا کَانَ مُؤْمِناً أَ عَنْ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ ص تَسْأَلَانِی فَیَقُولَانِ لَهُ نَمْ نَوْمَهً لَا حُلُمَ فِیهَا وَ یُفْسَحُ لَهُ فِی قَبْرِهِ تِسْعَهَ أَذْرُعٍ وَ یَرَى مَقْعَدَهُ مِنَ الْجَنَّهِ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- یُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِی الْحَیاهِ الدُّنْیا وَ فِی الْآخِرَهِ[۱] وَ إِذَا کَانَ کَافِراً قَالا لَهُ مَنْ هَذَا الرَّجُلُ الَّذِی خَرَجَ بَیْنَ ظَهْرَانَیْکُمْ فَیَقُولُ لَا أَدْرِی فَیُخَلِّیَانِ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الشَّیْطَانِ.
امام صادق (ع) فرمودند: هرگاه میّت در قبر گذارده شود، دو فرشته – یکى از سمت راست و دیگرى از جانب چپش – نزد او مى‌آیند و شیطان در مقابل دو چشم او واداشته مى‌شود که دیدگانش از مس گداخته است، به او گفته مى‌شود: چه مى‌گویى درباره آن مردى از بین پیشینیان شما بیرون آمد (و ادعاى نبوّت کرد)؟ او وحشت‌زده مى‌شود، اگر مؤمن باشد مى‌گوید: آیا از محمّد، رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله از من مى‌پرسید؟ به او مى‌گویند: بخواب به خوابى که نعمت آن پایان یافتى نیست و قبر او نه ذراع گشاده مى‌شود و جاى خود را در بهشت مى‌بیند و این همان گفتار خداوند متعال است که یُثَبِّتُ اَللّٰهُ اَلَّذِینَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ اَلثّٰابِتِ فِی اَلْحَیٰاهِ اَلدُّنْیٰا وَ فِی اَلْآخِرَهِ . و اگر آن شخص کافر باشد به او مى‌گویند: این مرد کیست که از بین پیشینیان شما (به پیامبرى) بیرون آمد؟ مى‌گوید: نمى‌دانم، پس او را با شیطان وامى‌گذارند.
الکافی (ط – الإسلامیه)، ج ۳، ص ۲۳۸، ح ۱۰
عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع أَصْلَحَکَ اللَّهُ مَنِ الْمَسْئُولُونَ فِی قُبُورِهِمْ قَالَ مَنْ مَحَضَ الْإِیمَانَ وَ مَنْ مَحَضَ الْکُفْرَ قَالَ قُلْتُ فَبَقِیَّهُ هَذَا الْخَلْقِ قَالَ یُلْهَى وَ اللَّهِ عَنْهُمْ مَا یُعْبَأُ بِهِمْ قَالَ قُلْتُ وَ عَمَّ یُسْأَلُونَ قَالَ عَنِ الْحُجَّهِ الْقَائِمَهِ بَیْنَ أَظْهُرِکُمْ فَیُقَالُ لِلْمُؤْمِنِ مَا تَقُولُ فِی فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ فَیَقُولُ ذَاکَ إِمَامِی فَیُقَالُ نَمْ أَنَامَ اللَّهُ عَیْنَکَ وَ یُفْتَحُ لَهُ بَابٌ مِنَ الْجَنَّهِ فَمَا یَزَالُ یُتْحِفُهُ مِنْ رَوْحِهَا إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَهِ وَ یُقَالُ لِلْکَافِرِ مَا تَقُولُ فِی فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ قَالَ فَیَقُولُ قَدْ سَمِعْتُ بِهِ وَ مَا أَدْرِی مَا هُوَ فَیُقَالُ لَهُ لَا دَرَیْتَ قَالَ وَ یُفْتَحُ لَهُ بَابٌ مِنَ النَّارِ فَلَا یَزَالُ یُتْحِفُهُ مِنْ حَرِّهَا إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَهِ.
ابو بکر حضرمى گوید: خدمت امام باقر علیه السّلام عرض کردم: خداوند کارهاى شما را اصلاح کند! از چه کسانى در قبر سؤال مى‌شود؟ فرمود: کسى که ایمان خالص و کسى که کفر خالص داشته باشد. گفتم: پس باقى این مردم چه؟ فرمود: به خدا سوگند که آنها به حال خود واگذاشته مى‌شوند و نسبت به آنان اعتنایى نمى‌شود. گفتم: از چیزى پرسیده مى‌شود؟ فرمود: از حجّت (یعنى از امام به حق) که در بین شما پابرجا است. پس به مؤمن گفته مى‌شود: چه مى‌گویى درباره فلانى پسر فلانى (على بن ابى طالب علیهما السّلام)؟ مى‌گوید: او امام من است. به او گفته مى‌شود: بخواب که خداوند چشم تو را بخواباند. براى او درى از بهشت گشوده مى‌شود که همیشه آرامش و راحتى بهشت را تا روز قیامت به او هدیه مى‌دهد. و به کافر گفته مى‌شود: چه مى‌گویى درباره فلانى پسر فلانى؟ مى‌گوید: درباره او چیزهایى شنیده‌ام، اما نمى‌دانم که او کیست؟ به او گفته مى‌شود: و هرگز نخواهى دانست. سپس درى از دوزخ برایش گشوده مى‌شود که همواره تا روز قیامت از گرمى آتش به او ارمغان مى‌دهد.
الکافی (ط – الإسلامیه)، ج ۳، ص ۲۳۷، ح ۸
[۱] ( ۳) إبراهیم: ۲۶٫