حیاء، اهمیت و اثرات آن در زندگی انسان
سخنرانی در مورد حیاء، اهمیت و اثرات آن در زندگی انسان توسط آقای بهرام محسنی نسب در هیئت نبی اکرم (ص) در تاریخ ۹۷/۰۹/۱۶
احادیث بیان شده در این سخنرانی:
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْحَیَاءُ مِنَ الْإِیمَانِ وَ الْإِیمَانُ فِی الْجَنَّهِ.
امام صادق (ع) فرمودند: حیاء از ایمان است و ایمان در بهشت است.
الکافی (ط – الإسلامیه)، ج ۲، ص ۱۰۶، ح ۱
قَالَ رَسُولُ اللَّه (ص): الحیاءُ لا یَأتی إلاّ بخَیرٍ.
رسول خدا (ص) فرمودند: شرم، جز خوبى به بار نمى آورد.
نهج الفصاحه، ص ۴۵۳، ح ۱۴۲۷
قَالَ رَسُولُ اللَّه (ص): الحیاء و الإیمان قرنا جمیعا فإذا رفع أحدهما رفع الآخر.
رسول خدا (ص) فرمودند: حیا و ایمان قرین یک دیگرند اگر یکى از میان برخاست دیگرى هم برود.
نهج الفصاحه، ص ۴۵۳، ح ۱۴۲۹
قَالَ رَسُولُ اللَّه (ص): الحیاء من الإیمان و الإیمان فی الجنّه و البذاء من الجفاء و الجفاء فی النّار.
رسول خدا (ص) فرمودند: حیا از لوازم ایمان است و ایمان در بهشت است و بد زبانى از خشونت است و خشونت در جهنم است.
نهج الفصاحه، ص ۴۵۳، ح ۱۴۲۷
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْإِسْلَامُ عُرْیَانٌ فَلِبَاسُهُ الْحَیَاءُ وَ زِینَتُهُ الْوَقَارُ وَ مُرُوءَتُهُ الْعَمَلُ الصَّالِحُ وَ عِمَادُهُ الْوَرَعُ وَ لِکُلِّ شَیْءٍ أَسَاسٌ وَ أَسَاسُ الْإِسْلَامِ حُبُّنَا أَهْلَ الْبَیْتِ.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: اسلام برهنه است و لباسش حیاء و زینتش وقار است و مردانگیش عمل صالح و ستون و پایهاش پرهیزکاری است، و هر چیزی را اساس و پایهای است و پایه اسلام محبت ما اهل بیت است.
الکافی (ط – الإسلامیه)، ج ۲، ص ۴۶، ح ۲
قَالَ سَلْمَان: إِذَا أَرَادَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ هَلَاکَ عَبْدٍ نَزَعَ مِنْهُ الْحَیَاءَ فَإِذَا نَزَعَ مِنْهُ الْحَیَاءَ لَمْ تَلْقَهُ إِلَّا خَائِناً مَخُوناً فَإِذَا کَانَ خَائِناً مَخُوناً نُزِعَتْ مِنْهُ الْأَمَانَهُ فَإِذَا نُزِعَتْ مِنْهُ الْأَمَانَهُ لَمْ تَلْقَهُ إِلَّا فَظّاً غَلِیظاً فَإِذَا کَانَ فَظّاً غَلِیظاً نُزِعَتْ مِنْهُ رِبْقَهُ الْإِیمَانِ فَإِذَا نُزِعَتْ مِنْهُ رِبْقَهُ الْإِیمَانِ لَمْ تَلْقَهُ إِلَّا شَیْطَاناً مَلْعُوناً.
سلمان فارسى گوید: هر گاه خداى عز و جل هلاک بنده‌ئى را خواهد (او را مستحق لطف و توفیق نداند) حیا را از او بگیرد و چون حیا را از او گرفت او بمردم خیانت کند و مردم باو، و چون چنین کرد، امانت بکلى از او بر کنار شود، و چون امانت از او رخت بربست، همواره خشن و سخت دل شود، و چون خشن و سخت دل شد، رشته ایمان از او بریده شود، و چون رشته ایمان از او بریده شود. او را جز شیطانى ملعون نبینى (صفاتش همه شیطانى شود و مورد لعنت خدا و ملائکه قرار گیرد.)
الکافی (ط – الإسلامیه)، ج ۲، ص ۲۹۱، ح ۱۰
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَ الْجَنَّهَ عَلَى کُلِّ فَحَّاشٍ بَذِیءٍ قَلِیلِ الْحَیَاءِ- لَا یُبَالِی مَا قَالَ وَ لَا مَا قِیلَ لَهُ فَإِنَّکَ إِنْ فَتَّشْتَهُ لَمْ تَجِدْهُ إِلَّا لِغَیَّهٍ أَوْ شِرْکِ شَیْطَانٍ فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ فِی النَّاسِ شِرْکُ شَیْطَانٍ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَ مَا تَقْرَأُ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ شارِکْهُمْ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ قَالَ وَ سَأَلَ رَجُلٌ فَقِیهاً هَلْ فِی النَّاسِ مَنْ لَا یُبَالِی مَا قِیلَ لَهُ قَالَ مَنْ تَعَرَّضَ لِلنَّاسِ یَشْتِمُهُمْ وَ هُوَ یَعْلَمُ أَنَّهُمْ لَا یَتْرُکُونَهُ فَذَلِکَ الَّذِی لَا یُبَالِی مَا قَالَ وَ لَا مَا قِیلَ فِیهِ.
از امیر المؤمنین علیه السّلام روایت شده که رسول خدا (صلّى الله علیه و آله) فرمود: خدا حرام کرده است بهشت را بر هر فحاش بى‌آبرو و کم شرمى که باکى از آنچه گوید و آنچه باو گفته شود ندارد، زیرا اگر بازرسى از حالش کنى یا از زنا است یا از شرکت شیطان، بوى عرض شد: اى رسول خدا در میان مردمان شرکت شیطان هم هست؟ فرمود: آیا گفتار خداى عز و جل را نخوانده‌اى که (بشیطان فرماید:) «و شرکت کن با ایشان در مالها و فرزندان»(سورۀ اسراء آیۀ ۶۴). راوى گوید: مردى از فقیهى پرسید: آیا در میان مردم کسى هست که باکى از آنچه باو گفته شود ندارد؟ گفت: آن کس که متعرض مردم شود و بآنان دشنام گوید در صورتى که میداند که آنها رهایش نکنند اینست آن کسى که باکى از آنچه گوید و آنچه در باره‌اش گفته شود ندارد.
الکافی (ط – الإسلامیه)، ج ۲، ص ۳۲۳، ح ۳
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: فَاسْأَلُوا رَبَّکُمُ الْعَافِیَهَ وَ عَلَیْکُمْ بِالدَّعَهِ وَ الْوَقَارِ وَ السَّکِینَهِ وَ عَلَیْکُمْ بِالْحَیَاءِ وَ التَّنَزُّهِ عَمَّا تَنَزَّهَ عَنْهُ الصَّالِحُونَ قَبْلَکُمْ…
امام صادق (ع) فرمودند: از پروردگارتان عافیت بخواهید و در بند آرامش و وقار و سکینه باشید شرم و حیاء را پیشه کنید و از آنچه خوبان پیش از شماها کناره جستند کناره جوئید…
الکافی (ط – الإسلامیه)، ج ۸، ص ۲، ح ۱
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمَکَارِمُ عَشْرٌ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَکُونَ فِیکَ فَلْتَکُنْ فَإِنَّهَا تَکُونُ فِی الرَّجُلِ وَ لَا تَکُونُ فِی وَلَدِهِ وَ تَکُونُ فِی الْوَلَدِ وَ لَا تَکُونُ فِی أَبِیهِ وَ تَکُونُ فِی الْعَبْدِ وَ لَا تَکُونُ فِی الْحُرِّ قِیلَ وَ مَا هُنَّ قَالَ صِدْقُ الْبَأْسِ وَ صِدْقُ اللِّسَانِ وَ أَدَاءُ الْأَمَانَهِ وَ صِلَهُ الرَّحِمِ وَ إِقْرَاءُ الضَّیْفِ وَ إِطْعَامُ السَّائِلِ وَ الْمُکَافَأَهُ عَلَى الصَّنَائِعِ وَ التَّذَمُّمُ لِلْجَارِ وَ التَّذَمُّمُ لِلصَّاحِبِ وَ رَأْسُهُنَّ الْحَیَاءُ.
حسین بن عطیه گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: مکارم ده چیز است، اگر میتوانى آنها را داشته باش، زیرا گاهى شخصى آنها را دارد و فرزندش ندارد و گاهى در فرزند هست و در پدرش نیست، و گاهى در برده هست و در آزاد نیست، عرض شد: آنها چه هستند؟ فرمود: نومیدى حقیقى (از آنچه دست مردم است) و راستى زبان و اداء امانت وصله رحم و پذیرائى از مهمان و غذا دادن بسائل (کسى که از او غذا طلبد) و جبران نیکى‌هاى و مراعات حق همسایه و مراعات حق رفیق و سر همه مکارم (افضل و عالیتر از همه) حیا و شرم است (زیرا کسى که در برابر خالق و مخلوق شرم داشته باشد، همه این مکارم را انجام میدهد و همان خصلت حیا بر تمام این مکارم داعى و باعث مى‌شود.)
الکافی (ط – الإسلامیه)، ج ۲، ص ۵۵، ح ۱
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَرْبَعٌ مَنْ کُنَّ فِیهِ کَمَلَ إِیمَانُهُ وَ إِنْ کَانَ مِنْ قَرْنِهِ إِلَى قَدَمِهِ ذُنُوباً لَمْ یَنْقُصْهُ ذَلِکَ قَالَ وَ هُوَ الصِّدْقُ وَ أَدَاءُ الْأَمَانَهِ وَ الْحَیَاءُ وَ حُسْنُ الْخُلُق.
چهار چیز در هر که باشد، ایمانش کاملست. و اگر سر تا پایش گناه باشد، نقصى باو نرساند، و آنها راستگوئى ورد امانت و حیا و حسن خلق است.
الکافی (ط – الإسلامیه)، ج ۲، ص ۹۹، ح ۳
قَالَ عَلِیّ (ع): هَبَطَ جَبْرَئِیلُ عَلَى آدَمَ ع فَقَالَ یَا آدَمُ إِنِّی أُمِرْتُ أَنْ أُخَیِّرَکَ وَاحِدَهً مِنْ ثَلَاثٍ فَاخْتَرْهَا وَ دَعِ اثْنَتَیْنِ فَقَالَ لَهُ آدَمُ یَا جَبْرَئِیلُ وَ مَا الثَّلَاثُ فَقَالَ الْعَقْلُ وَ الْحَیَاءُ وَ الدِّینُ فَقَالَ آدَمُ إِنِّی قَدِ اخْتَرْتُ الْعَقْلَ فَقَالَ جَبْرَئِیلُ لِلْحَیَاءِ وَ الدِّینِ انْصَرِفَا وَ دَعَاهُ فَقَالا یَا جَبْرَئِیلُ إِنَّا أُمِرْنَا أَنْ نَکُونَ مَعَ الْعَقْلِ حَیْثُ کَانَ قَالَ فَشَأْنَکُمَا وَ عَرَج.
امام علی (ع) فرمودند: جبرئیل بر آدم نازل شد و گفت: اى آدم من مأمور شده‌ام که ترا در انتخاب یکى از سه چیز مخیر سازم پس یکى را برگزین و دوتا را واگذار. آدم گفت چیست آن سه چیز؟ گفت: عقل و حیاء و دین. آدم گفت عقل را برگزیدم، جبرئیل به حیاء و دین گفت شما بازگردید و او را واگذارید، آن دو گفتند اى جبرئیل ما مأموریم هرجا که عقل باشد با او باشیم. گفت خود دانید و بالا رفت.
الکافی (ط – الإسلامیه)، ج ۱، ص ۱۰، ح ۲
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا إِیمَانَ لِمَنْ لَا حَیَاءَ لَهُ وَ لَا مَالَ لِمَنْ لَا تَقْدِیرَ لَهُ وَ لَا جَدِیدَ لِمَنْ لَا خَلَقَ لَهُ.
امام صادق (ع) فرمودند: کسى که شرم و حیا ندارد ایمان ندارد و کسى که اندازه و حساب و کتاب ندارد ثروتى ندارد و کسى که لباس کهنه ندارد لباس نو و تازه ندارد.
الکافی (ط – الإسلامیه)، ج ۶، ص ۴۶۰، ح ۳
عَنْ أَبِی دَاوُدَ الْمُسْتَرِقِّ قَالَ: مَنْ ضُرِبَ فِی بَیْتِهِ بَرْبَطٌ أَرْبَعِینَ یَوْماً سَلَّطَ اللَّهُ عَلَیْهِ شَیْطَاناً یُقَالُ لَهُ الْقَفَنْدَرُ فَلَا یُبْقِی عُضْواً مِنْ أَعْضَائِهِ إِلَّا قَعَدَ عَلَیْهِ فَإِذَا کَانَ کَذَلِکَ نُزِعَ مِنْهُ الْحَیَاءُ وَ لَمْ یُبَالِ مَا قَالَ وَ لَا مَا قِیلَ فِیهِ.
ابو داوود مسترق گوید: هرگاه چهل روز در خانۀ کسى بربط نواخته شود، خداوند شیطانى به نام «قفندر» بر او مسلط مى‌کند. قفندر عضوى از اعضاى صاحب‌خانه را باقى نمى‌گذارد مگر این‌که روى آن مى‌نشیند. هرگاه چنین شود، شرم و حیا از آن مرد برداشته مى‌شود و دیگر اهمیت نمى‌دهد که چه مى‌گوید و به سخنانى که در مورد او گفته مى‌شود نیز اهمیت نمى‌دهد. (نشانه بی حیایی این است که فرد برایش مهم نیست که چه چیزی در مورد او می گویند.)
الکافی (ط – الإسلامیه)، ج ۶، ص ۴۳۴، ح ۱۷
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: خَیْرُ نِسَائِکُمُ الَّتِی إِذَا خَلَتْ مَعَ زَوْجِهَا خَلَعَتْ لَهُ دِرْعَ الْحَیَاءِ وَ إِذَا لَبِسَتْ لَبِسَتْ مَعَهُ دِرْعَ الْحَیَاءِ.
ابو بصیر گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: بهترین زنان شما زنى است که وقتى با شوهرش خلوت کرد لباس حیا را از تن برکند، و هنگامى که خود را مى‌پوشد، جامه حیا را نیز دوباره بر تن کند.
الکافی (ط – الإسلامیه)، ج ۵، ص ۳۲۴، ح ۲
قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع خَلَقَ اللَّهُ الشَّهْوَهَ عَشَرَهَ أَجْزَاءٍ فَجَعَلَ تِسْعَهَ أَجْزَاءٍ فِی النِّسَاءِ وَ جُزْءاً وَاحِداً فِی الرِّجَالِ وَ لَوْ لَا مَا جَعَلَ اللَّهُ فِیهِنَّ مِنَ الْحَیَاءِ عَلَى قَدْرِ أَجْزَاءِ الشَّهْوَهِ لَکَانَ لِکُلِّ رَجُلٍ تِسْعُ نِسْوَهٍ مُتَعَلِّقَاتٍ بِهِ.
امیر مؤمنان على علیه السّلام فرمود: خداوند، شهوت را بر ده جزء آفریده که نه جزء آن را براى زنان و یک جزءاش را در مردان قرار داد اگر به همان نسبت(۹/۱۰) در آنان حیا و شرم در زنان قرار نداده بود، به‌طور حتم، در پى هر مردى نه زن بود.
الکافی (ط – الإسلامیه)، ج ۵، ص ۳۳۸، ح ۱
قَالَ رَسُولُ اللَّه (ص): أَبْشِرْ یَا عَلِیُّ فَإِنَّ مَنْزِلَکَ فِی الْجَنَّهِ مُوَاجِهُ مَنْزِلِی وَ أَنْتَ مَعِی فِی الرَّفِیقِ الْأَعْلَى فِی أَعْلَى عِلِّیِّینَ قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ ص وَ مَا أَعْلَى عِلِّیُّونَ فَقَالَ قُبَّهٌ مِنْ دُرَّهٍ بَیْضَاءَ لَهَا سَبْعُونَ أَلْفَ مِصْرَاعٍ مَسْکَنٌ لِی وَ لَکَ یَا عَلِی.
رسول خدا (ص) فرمودند: ای على بشارت باد تو را که خانه تو در بهشت روبروى خانه من است و تو در آسایشگاه برین و با من در بالاترین مقامات خواهى بود. عرض کردم یا رسول اللَّه بالاترین مقامات چیست؟ فرمود گنبدى است از دُر سفید که هفتاد هزار دَر دارد و جایگاه مخصوص من و تو یا على میباشد.
الخصال (شیخ صدوق)، ج ۲، ص ۵۷۷، ح ۱