علم، عالِم و اهمیت ارتباط با عالِم

علم، عالِم و اهمیت ارتباط با عالِم (به مناسبت بزرگداشت آیت الله مرتضی تهرانی)

«قال رسول الله : اذا مات العالم الفقیه ثلم فی الاسلام ثلمه لایسدها شئ»

توضیح: وقتی عالمی از دنیا میرود رخنه ای در اسلام ایجاد می شود که هیچ چیزی نمی‌تواند جای آن را پر کند . اسلام یک مکتب وایده است بنابراین منظور از اسلام در این حدیث اسلام مسلمین است که در آن رخنه و شکاف به وجود می‌آید و به امت اسلامی ضربه می‌زند و قابل پیشگیری نیست مانند فوت آیت الله مرتضی تهرانی رحمت الله که بسیار آزاردهنده بود . علم اصل است یعنی انسان باید آگاه باشد تا بتواند راه صحیح را تشخیص داده و حرکت کند به عنوان مثال داعش و یا خوارج کسانی بودند که خدا راعبادت  می کردند ولی چون علمی نداشتند از مسیر درست منحرف شدند و داعشی و خوارج شدند بنابراین علم جایگاه بسیار مهمی دارد. کسی که بدون علم باشد بیشتر از آنکه به مقصد برسد از مقصد دور می شود باید علم داشت و هرکس هر چقدر بیشتر آگاه باشد دقیق تر و درست تر عمل می کند در هر زمینه ای دینی، علمی، مادی و حتی در ارتباط با همسر انسان باید بداند چگونه با همسر خود رفتار کند حتی اگر مسلمان نباشد، اگر علم و آگاهی داشته باشد می تواند درست رفتار کرده و زندگی درستی داشته باشد بنابراین همه چیز زیر سایه علم است در بین انسانها، علمای که راه را نشان می دهند و انسان را به خدا نزدیک می کنند هم خودشان و هم علمشان جایگاه ویژه ای پیدا می‌کند در جاهای مختلف آمده ارزش عالم از عابد بیشتر است چون عابد فقط خود را نجات می‌دهد اما عالم هم خود و هم دیگر را نجات می‌دهد. یکی از ویژگی‌های عالم است که وقتی تحصیل علم می کنند، علم خود را به دیگران نیز منتقل می کند و می تواند انسان ها را به واسطه اینکه به دیگران کمک می کند و به مقصد می رساند شفاعت کند. بنابراین علمایی که راه خدا را نشان میدهند بسیار انسان های ارزشمند بوده و جایگاهی ویژه ای دارند تا جایی که می توان آنها را با پیامبران  مقایسه کرد زیرا پیامبران مبعوث شده اند تا مردم را به راه راست هدایت کنند علما نیز چنین کاری را انجام می دهند، مردم را هدایت می کنند ، پیامبر نیستند ولی با همان اثرگذاری در درجه پایین ترین قرار می گیرند . امام باقر می فرمایند: ((کسی که به دیگری بابی از علم نسبت به خدا را بیاموزد مانند کسی است که به آن عمل نموده و چیزی از اجر آن کم نمی شود و کسی که بابی از گمراهی را بیاموزد مانند کسی است که به آن عمل کند و چیزی از جزای آن برای او کم نمی شود.)) توضیح: زمانی که کسی کار خوبی به دیگران یاد می دهد مانند این است که خود او هم عمل کرده و هنگامی که شخص عمل بدی را به دیگران یاد می دهد گویی خود او هم آن عمل زشت را انجام داده و مجازات می‌شود و کسی هم که کار بد را فراگرفته و انجام میدهد مجازات می‌شود. رسول خدا می فرمایند: ((مثل علما و معلمان در زمین مثل ستارگان در آسمان است که مردم در تاریکی ها و خشکی و دریا به کمک آنها راه خود را پیدا می‌کنند و هرگاه این ستارگان خاموش شوند چه بسا راه یافتگان نیز گمراه شوند.)) توضیح: بعضی افراد نیاز دارند همیشه کسی کنارشان باشد تا با حضور، دیدن و ارتباط برقرار کردن با آنها، راه درست را همیشه برای آنها یادآوری کنند. بسیاری از افراد این تجربه را دارند که وقتی در فضاهای معنوی قرار می گیرند و با افراد معنوی همراه هستند، بحث معنویت در زندگیشان در ریتم صحیح تری اتفاق می‌افتد و وقتی که از این فضا خارج می‌شوند از مسیر دورتر می‌شوند و مدتی طول میکشد تا دوباره به این مسیر بازگردند. هر قدر گناه را بیشتر می بینی مانند دیدن نامحرم که حجاب خود را رعایت نکرده یا افرادی که رشوه میگیرند، کم‌کم نفس به آن سمت گرایش پیدا می‌کند ولی زمانی که انسان با افراد خوب و مومن مانند آیت الله حق شناس یا ایت آلله مجتبی تهرانی دیدار می کند نتیجه آن این است که دل در این قرص می‌شود و این اثریست که در جریان ولایی عالم دارد که نتیجه آن این می‌شود که انسان هر کسی را که دوست بدارد در آن دنیا با او است چون این دوست داشتن با ولایت ارتباط دارد کسی که بزرگان دین مانند امامان معصوم، بزرگانی چون آیت الله مرتضی تهرانی با آیت الله حق شناس را دوست داشته و محبت آنها در دلش باشد در آن دنیا با آنها خواهد بود و برعکس کسی که دوستدار انسانهای بد کردار مانند هنرپیشه های فاحشه باشد در آن دنیا از آن جنس خواهد بود. آقا رسول الله می فرمایند: ((طلب علم از عبادت برتر است. همچنین می‌فرمایند: طلب دانش نزد خداوند برتر از نماز، روزه، حج و جهاد در راه خداست.)) توضیح: منظور از این دو حدیث این است که وقتی شخصی علم به کاری که انجام می‌دهد داشته باشد دیگر سوالی برای او ایجاد نمی شود و دچار شک و تردید نمی شود مانند زمان حضرت علی که یاران ایشان در زمان جنگ دچار شک و تردید راجع به درستی یا نادرستی حضرت ‌شدند و علت آن این بود که علم کافی نداشتند، در حین جنگ می آمدند و از حضرت  سوال می‌کردند با وجود آنکه در جنگ بودند، حضرت علی سریع جواب آنها را می داد زیرا برای ایشان جواب به سوالات آنها مهمتر از جنگ بود و میخواستند فهم و رشد در آنها ایجاد شود. (جنگ متوقف نمی‌شد بلکه ایشان چند لحظه شمشیر را کنار گذاشته به سوال یاران جواب می دادند ) امام باقر (ع) می فرمایند : ((هیچ بندی نیست که برای تحصیل علم شبانه‌روز تلاش کند جز آن که در رحمت فرو رود و فرشتگان به او ندا کنند خوش آمده ای دیدار کننده خدا و سیر می‌کند به سوی بهشت مثل کردن برای طلب علم.)) توضیح: انسان برای طلب چگونه سیر می کند ؟ با شتاب؟  پرقدرت؟ بی حال یا مشتاق؟ با همان حالی که به سوی طلب علم حرکت کرده به سمت بهشت نیز حرکت  می کند اگر این دنیا با شتاب و محبت طلب علم کند، آنجا نیز با شتاب و محبت به سوی بهشت میرود. امام علی (ع) میفرمایند: (( طلب علم بر هر مسلمانی واجب است تحصیل دانش کنید از هر کجا که گمان فراگیری در آن باشد و نور دانش را از کسانی که اهلیت آموزش دارند دریافت کنید که آموختنش برای خدا، حسنه و طلب علم، عبادت و مذاکره و مباحثه آن، تسبیح و عمل به آن، جهاد و یاد دادنش به مردمی که نمی‌دانند، صدقه و بذل کردنش به اهل علم، سبب نزدیکی به خدای متعال است، زیرا با علم، حلال از حرام شناخته می‌شود. علم علامت راهنمایی به سوی بهشت و همدم در وحشت و ترس و رفیق در غربت و حدیث کننده در تنهایی است.)) توضیح: باعث تعجب است که چرا این اتفاق افتاده و می گویند مردم به دو دسته تقسیم شدند یک گروه روحانیون بروند و طلب علم کنند گروهی دیگر از مردم در جهالت خود باشند که می‌بینیم عملاً این اتفاق افتاده است. رسول الله در زمان و مکان های مختلف  به مردم علم می آموخت و همه گروه از مردم را آگاه می ساخت: نانوا، قصاب و بنا و فرقی نمیکرد ازهر قشری که بودند، علم را از رسول الله یاد می گرفتند. علت گمراهی انسان نداشتن علم نسبت به راهی که می روند است . امام باقر(ع) می فرماید: ((در تحصیل علم شتاب کنید قسم به آنکه جانم در دست اوست یک حدیث درباره حلال و حرام که از گوینده راستگویی فرا می گیری بهتر است از دنیا و آنچه از طلا و نقره در آن است.)) پیامبر اکرم (ص) می فرمایند:  ((هر که دیدار کند عالمی را مانند آن است که مرا زیارت کرده و هر که با او دست دهد مانند آن است که با من دست داده و هر که با او همنشینی کند مانند آن است که همنشین من شده و هرکه در دنیا هم نشینم شود در قیامت نیز همنشین من خواهد بود.)) توضیح: همنشینی با حضرت یعنی در کنار و همراه ایشان بودند این یعنی در بالاترین درجه بهشت بودند زیرا آنان در بالاترین درجه بهشت هستند و این حدیث نشان دهنده درجه اهمیت عالم است. پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: )) حاضرشدن در مجلس عالم از تشییع هزار جنازه و از عیادت هزار مریض و از شب زنده داری هزار شب و روزه گرفتن هزار روز بالاتر است، زیرا عبادت و اطاعت خدا در سایه علم انجام می گردد و خیر دنیا و آخرت  وابسته به علم است.)) توضیح: اگر انسان علم داشته باشد می‌تواند خداوند را به درستی عبادت کند به همین دلیل است که می گویند خواب عالم از عبادت و شب زنده داری جاهل بالاتر است. امام سجاد (ع) می فرماید: ((اگر مردم فایده علم را می‌دانستند آن را طلب می کردند هرچند به ریختن خون دل‌ها و فرو رفتن در ورطه ها (گرفتاری‌ها ) باشد.)) توضیح: از این حدیث برداشته می شود که اگر مردم میدانستند علم چه فوایدی دارد با وجود همه سختیها در این راه باز هم طلب علمی کردند اما امروزه باید التماس کرد تا انسان ها علم را فرا گیرند. امام علی (ع) می فرماید: ((هر که در حال تحصیل علمی که با آن اسلام را زنده کند مرگش فرا رسد میان او و پیغمبران یک درجه فاصله است.)) توضیح: یک پله پایین‌تر از پیامبران ولی در همان حد هستند. پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید:  ((عالم یک درجه برتراز شهید است و شهید یک درجه برتر از انسان عابد است و پیغمبر یک درجه از عالم برتر است و برتری قرآن بر دیگر کلام مانند برتری خدا بر مخلوقات است و برتری عالم بر دیگر مردم مانند برتری من ( حضرت محمد ) بر دیگران است.)) امام صادق (ع) می فرمایند:  ((یک انسان عالم از هزار عابد، هزار زاهد و هزار مجاهد برتر است.)) امام علی ( ع ) می فرماید: ((علما چراغ خدا در زمین هستند و خدا خیر هر که را اراده کند او را از نوران چراغ ( علم علما ) بهره مند می کند.)) پیامبر اکرم ( ص) می‌فرماید: ((طلب کننده علم نزد خدا برتر از جهاد کننده در راه خداست.)) امام علی علیه السلام می‌فرماید: ((برای طالب علم عزت دنیا و رستگاری آخرت است.)) پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: ((هر که یک مسئله فراگیرد خداوند روز قیامت هزار گردنبند از نور به گردن او می آویزد و هزار گناه از او می آمرزد و شهری از طلا برای او می سازد و به تعداد هر مویی که بر بدن اوست ثواب حجی برای او می نویسد.)) توضیح: وقتی فردی یک مطلب علمی فرامی‌گیرد اتفاقات ارزشمندی برای او رخ می‌دهد به همین دلیل است که هیئت نبی اکرم به دو بخش علم و ارتباط با اهل بیت می پردازد، ارتباط با اهل بیت فضیلت های بسیاری دارد و زمانی که با علم همراه می شود اتفاقات ارزشمندی می‌افتد. پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: (( کسی که طلب علم کند خدا کفیل روزی است.)) امام علی علیه السلام می فرمایند: ((با عالمان همنشین باش تا دانشت افزون شود. با عالمان همنشین باش تا نیکبخت شوی همچنین می فرمایند: با عالمان همنشین باش تا علمت زیاد و ادبت نیکو و جانت پاک شود.)) پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: ((هر مومنی که یک ساعت در نزد عالمی بنشیند خدا او را ندا می‌کند در نزد حبیب من نشستی؟  قسم به عزت و جلالم تو را در بهشت با او همنشین می‌گردانم.)) توضیح: همه این احادیث نشان در فضیلت های علم و عالم دارد.کلام امیرالمومنین را باید خواند و فراگرفت. سلمان فارسی می‌گوید رسول خدا (ص) فرموند: ((اعلم امتی بعدی علی بن ابیطالب )) توضیح: اعلم و دانشمند تر از همه امتم بعد از من علی بن ابیطالب است. پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: (( تحقیقا نه دهم علم و دانش به علی داده شده است و به او اختصاص یافته و به خدا سوگند در یک دهم دیگر نیز با همه مردم سهیم است.)) توضیح: اختصاص یافته در این حدیث یعنی کسی دیگر آن را ندارد و فقط او دارد. از ابوالبختری نقل است که گفت علی علیه السلام را در حالی که جامه پشمین پیامبر بر تن و شمشیر او را به خود بسته و عمامه وی را بر سر و انگشتر او را در دست داشت دیدند که در شهر کوفه بر منبر نشسته پیراهن را از قسمت شکم و سینه بالا زده و فرمود پیش از آنکه از میان شما رخت بربندم پرسش های تان را مطرح کنید تا شما را پاسخ دهند چرا که در این پهلو و سینه علم فراوانی وجود دارد آنگاه با تاکید بیشتر فرمود این سینه مخزن علم است و آنچه را که به شما می‌گویم دانشی است که از دهان رسول خدا گرفته ام و این علم، وحی است که بر پیامبر(ص)  القا می‌شود و از شدت علاقه ای که آن حضرت به من داشت آن را به من تغذیه می‌کرد یعنی بدون دیدن فرشته وحی از آن شور خاص بهره‌مند می‌شدم سپس فرمود اگر کرسی قضاوت برای من گسترده می‌شد برای اهل تورات بر توراتشان و برای اهل انجیر بر انجیل شان آنچنان  فتوا می دادم که به قدرت پروردگار به سخن آمده و به شما بگویند که علی در آنچه ما حاوی آن بودیم، به حقیقت سخن گفت و شما را آگاه ساخت، آنگاه هر یک از آنها پیروان خود را سرزنش نموده و گوید: چرا به آنچه که می خوانید تعقل نمی‌کنید و به آن پایبند نیستید.  روز دیگر در جمع مردم حضور یافت و فرمود :از من  پرسش نمایید پیش از آنکه فرصت از دست برود و من در بین شما نباشند از راه های آسمان سوال کنید تا شما را جواب گویم، چرا که من راه های آسمان را بهتر از راه های زمین می شناسنم. توضیح: آقا علی ابن ابیطالب اینگونه اهل علم و دانش بودند. بنای هیئت نبی اکرم بر علم و دانش است و به هم دل کسانی که در این جمع حضور پیدا می کنند کسانی هستند که به ما درک بالایی دارند.