سیاه پوشی
فضیلت لباس مشکی
سوال : آیا پوشیدن لباس مشکی در عزای اهل بیت (ع) مکروه است؟
ج: مقام معظم رهبری (دام ظله العالی) می فرمایند: پوشیدن پیراهن مشکی برای ابراز حزن بر مصیبتی که بر سیدالشهداء و اهل بیت (ع) وارد شده مطلوب می باشد.
و نیز آیت الله بهجت (دام ظله العالی) می فرمایند: پوشیدن پیراهن مشکی مانعی ندارد بلکه مطلوب است.
و آیت الله فاضل لنکرانی (دام ظله العالی) در مورد نماز خواندن با لباس مشکی می فرمایند: چون لباس سیاه علامت عزاداری سیدالشهداء (ع) است و عزاداری آن حضرت کمال رحجان دارد لذا نماز خواندن با آن مکروه نمی باشد.
و آیت الله نوری همدانی (دام ظله العالی) می فرمایند: پوشیدن لباس مشکی در عزای ائمه (ع) رحجان دادر و کار خوبی است.
و آیت الله مکارم شیرازی (دام ظله العالی ) می فرمایند: پوشیدن لباس های سیاه به عنوان عزاداری که موجب تعظیم شعائر دین است اشکالی ندارد
سیاه پوشی از دیدگاه فقها
الف – عالم بزرگوار مرحوم بحرانی می نویسد: بعید نیست استثناء پوشیدن لباس سیاه در ماتم امام حسین (ع) از این اخبار ( دال بر کراهت پوشیدن لباس سیاه )، چون روایات مستفیضه داریم که امر به اظهار شعائر حزن می کند و تایید می شود به روایتی که علّامه مجلسی (ره) از برقی در کتاب « محاسن » از عمر بن زین العابدین (ع) نقل می کند.( الحدائق الناصره: ۷/۱۱۸)
ب – مرحوم علّامه نوری پس از ذکر روایاتی که حاکی از حسن و رجحان پوشیدن لباس مشکی در عزای سالار شهیدان (ع) است می نویسد:
این اخبار و قضایا اشاره یا دلالت بر مکروه نبودن یا رجحان پوشیدن لباس سیاه در عزای امام حسین (ع) دارد، همانطور که سیره بر آنست.( مستدرک الوسائل : ۳/۳۲۸)
ج – عالم بزرگوار مرحوم سید محمد کاظم یزدی – صاحب عروه الوثقی – در پاسخ سؤالی در همین زمینه می نویسد:
بلی، راجح و موجب خوشنودی پیغمبر خدا و ائمه هدی (ع) است به لحا‌ظ اینکه نوعی از اظهار مصیبت و حزن است، و از بعضی اخبار هم رجحان و مطلوبیّت آن استفاده می شود بنابراین پوشیدن لباس سیاه به غرض مذکور مستثنی است.
علاوه براین مطالب گفته شده سیره عدّه ای از مراجع عالیقدر تقلید از گذشته براین اصل استوار است که از اول محرم تاپایان ماه صفر جامه سیاه می پوشیدند و در طول این دو ماه جامه سیاه را از تن خارج نمی کردند.
استحباب پوشیدن لباس سیاه در عزای سیدالشهداء (ع)
۱- در جنگ احد که ۷۰تن از مسلمانان شهید شدند ، زنان مسلمان- ازجمله امّ سلمه- درسوگ شهیدان جامه سیاه در برکردند.( سیره ابن هشام : ۳/۱۵۹)
۲- ابو نعیم اصفهانی نقل می کند: هنگامیکه خبرشهادت امام حسین (ع) به امّْ سلمه رسید، د رمسجد پیامبر (ص) قبّه ای سیاه زد و جامه سیاه پوشید. (عیون الاخبار از عماد الدین ادریس قریشی /۱۰۹)
۳- اسماء بنت عمیس، پس از جنگ موته در عزای همسر خویش« جعفر طیّار» لباس سیاه پوشید.( مجمع الزوائد هیثمی : ۳/۱۶)
۴- یکی از فرزندان امام زین العابدین (ع) نقل می کند که پس از شهادت امام حسین (ع)،زنان بنی هاشم در ماتم آن حضرت لباسهای سیاه و جامه های خشن پوشیدند و هرگز از سرما شکایت نمی کردند و پدرم علیّ بن الحسین (ع) به علّت (اشتغال آنها به) مراسم عزاداری برای ایشان غذا درست می کردند.( محاسن برقی / ۴۲۰ح۱۹۵، بحارالانوار: ۴۵/۱۸۸)
۵- هنگامیکه یزید، اهل بیت رسول خدا را طلبید و آنان را میان ماندن در شام و برگشتن به مدینه مخیّر نمود، گفتند: « ما بیش از هر چیز دوست داریم که برای امام مظلوم مجلس ماتم و عزا برپا کنیم وگریه و زاری کنیم.
یزید گفت: آنچه می خواهید انجام دهید. آنگاه خانه هایی را برای آنان مهیّا ساخت، پس از زنان بنی هاشم و طائفه قریش کسی باقی نماند، جز اینکه (به نشانه عزاداری ) برای حسین (ع) لباس سیاه پوشیدند، و به مدت هفت روز برای آن حضرت ندبه و زاری کردند.( منتخب طریحی : ۲/۴۸۲، بحارالانوار: ۴۵/۱۹۶)
۶- پس از خطبه تاریخی امام سجّاد (ع) د رمسجد جامع دمشق، منهال برخاست و گفت: چگونه هستی ای فرزند رسول خدا؟امام سجاد (ع) فرمود: چگونه می شود حال کسی که پدرشبه قتل رسیده باشد و اهل و عیالش اسیر شده باشند؟ همانا من و اهل بیتم لباس عزا پوشیده ایم و پوشیدن لباس نو برما روا نیست. (مقتل ابی مخنف / ۲۱۷، ناسخ التواریخ زندگی امام سجاد(ع))
۷- سلیمان بن راشد از پدرش نقل می کند که امام سجاد(ع) را دیدم که جبّه ای سیاه رنگ و جلوباز پوشیده بودند. (کافی : ۶/۴۴۹، وسائل : ۵/۳۴ب ۱۸ احکام ملابس ح۲)
۸- نعمان بن بشیر هنگامیکه خبر شهادت امام حسین (ع) را به گوش اهالی مدینه رسانید، همه مردها سیاه پوشیدند و فریادو ناله سردادند.( مقتل ابی مخنف/۲۲۲)
۹- سلیمان بن ابی جعفر (عموی هارون) در تشییع پیکر مطهّر امام کاظم (ع) جامه سیاه پوشیده بود.( بحارالانوار: ۴۸/۲۲۷)
۱۰- سیف بن عمیره، صحابی بزرگ امام کاظم (ع) در سوگنامه خود می- گوید:
و الیس ثیاب الحزن یوم مصابه ما بین اسود حالک او اخضر
در روز شهادت آن حضرت ( روز عاشورا ) جامه های عزا بر تن کن، یا به رنگ سیاه تند و یا سبز تیره (منتخب طریحی: ۲/۴۳۷)
این ده مورد ثابت می کند که در قرون اولیه اسلام نیز همانند روزگار ما لباس سیاه علامت عزا بوده است. قضیه اول و دوم به بانویی مربوط می شود که هفت سال همسر پیامبر (ص) بود و بیش از پنجاه سال با امامان معصوم از نزدیک مربوط، و محشور و مأنوس بوده است. ودایع امام علی و امام حسین (ع) درنزداو بود، و امام حسین (ع) او را مادر خطاب می کرد، با توجه به اینکه اقامه مراسم عزا از مسائل مبتلابه بود و همواره رخ میداد، می توان عمل او را به تقریر معصومین (ع) نیز نسبت داد و عمل او را علاوه بر سیره کاشف از سنت دانست .
مورد سوم درباره اسماء بنت عمیس است که همواره در محضر حضرت فاطمه زهرا و امیر المؤنان (ع) حضور داشت، عمل او نیز بیش از مسأله سیره برای ما مطرح می باشد.
درمورد چهارم باید گفت که وجودافرادی چون عقیله بنی هاشم، نائبه حضرت زهرا، قهرمان کربلا، حضرت زینب کبری (ع) در میان بانوان سیاه پوش ، مسأله را از حدّ سیره بالاتر می برد.
مورد پنجم نیز عیناً همانند مورد چهارم است و در حدّ حجّت شرعی است.
اینک روایاتی که حاکی از قول یا عمل معصوم می باشد:
۱- اصبغ بن نباته گوید: بعد از شهادت مولای متقیان امیرالمؤمنان (ع) وارد مسجد کوفه شدم، دیدم که حضرت حسن و حسین (ع) جامه سیاه به تن کرده بودند. (در سال ۳۵۲هجری معزّالدوله امر کردکه دهه اول محرم مردم لباس سیاه تن کنند و بازارها را ببندند.)
۲- بعد از شهادت امیرالمؤنان (ع)، عبدالله بن عباس به سوی مردم بیرون آمد و گفت: امیرالمؤمنین از میان ما رفت و برای خود جانشینی گذاشت که اگر دوست دارید به سوی شما بیرون آید، وگرنه کسی رابرکسی (اجباری) نیست . مردم به گریه افتادند و گفتند: بیرون آید، پس امام حسن (ع) در حالیکه جامه های سیاه پوشیده بود به سوی مردم بیرون آمد وبرای آنان خطبه خواند. (سیاهپوشی درسوگ ائمّه نور/۲۳۳به نقل از رساله آیه الله مامقامی)
۳- رسول اکرم (ص) در آستانه رحلت خودسیاه پوشیده بودند، امام صادق (ع) نیز می گویند: رسول اکرم هنگام رحلت پیراهنی سیاه بر تن کرده بود.
۴- بعداز شهادت امام حسین (ع) فرشته ای از فرشتگان بهشتی بر دریاها فرود آمد و بالهای خود را بر فراز آن گسترد و سپس شیهه ای کشید و گفت: « ای اهل دریاها جامه عزا برتن کنید که فرزند رسول خدا (ص) را سر بریدند. (بحارالانوار : ۴۵/۲۲۱)
۵- سکینه دختر امام حسین (ع) خطاب به یزید گفت: دیشب خواب دیدم که … سپس خادم بهشتی دستم را گرفت و داخل قصر نمود. آنجا با پنج بانوی بزرگ و نورانی روبرو شدم که در میان آنها زنی بزرگوارو نورانی تر از همه به چشم می خورد که موی پریشان کرده و لباس سیاه پوشیده بودو در دستش پیراهنی خون آلود…او فاطمه زهرا (س) بود.( بحارالانوار: ۴۵/۱۹۵)
۶- امام حسن عسگری(ع) دراوصاف روز نهم ربیع فرمودند:
« یَوْمَ نَزْعِ السَّوادِ»
« روز بیرون آوردن جامه های سیاه است ». (مستدرک: ۳/۳۲۶ ب ۴۸ از احکام ملابس ح ۳۰ )
برخی از کتب مستقلّی که توسط بزرگان در این مورد نوشته است
۱- ارشاد العباد الی الاستحباب لبس السواد علی سیدالشهداء و الأئمه الامجاد تالیف : سید جعفر طباطبایی نوه صاحب ریاض چاپ ۱۴۰۴ه قم.
۲- سیاه پوشی در سوگ ائمه نور تالیف : علی ابوالحسنی منذر – معاصر – چاپ ۱۳۷۵ش. در ۳۹۲صفحه قم
۳- عزاداری سید الشهداء (ع) تالیف : سبط حسین زیدی – معاصر – چاپ ۱۴۱۵ه۲۱۶صفحه
۴- عزاداری از دیدگاه مرجعیّت شیعه تالیف : علی ربانی خلخالی – معاصر – چاپ ۱۴۱۵ه۲۴۰ صفحه قم
و السلام علی من التبع الهدی